નામદાર ગુજરાત હાઇકોર્ટ એ ડોમેસ્ટિક વાયોલન્સ ના કેસ માં ચુકાદો આપ્યો કે પત્ની એ ઘર માં રહી તેની ઉપર જે અત્યાચાર તેના પતિ અને સાસરિયા તરફ થી કરેલ છે તેનું સંતાઈ ને રેકોર્ડિંગ કરેલ હતું . તે વિડિઓ અને ઓડીઓ પુરાવા માં માન્ય ગણેલ છે .
*For Best View Rotate mobile or Use Computer/Laptop
The Gujarat High Court has recently ruled that family conversations secretly recorded by a wife to substantiate her claims of domestic violence and cruelty against the husband, his family are admissible as evidence, adding that in “family matters” all such documents become admissible regardless of their relevance or if they can be proved as per the Indian Evidence Act. In doing so, the high court emphasized the relevance of such recordings, even if made without the husband’s and in-laws’ knowledge. A single judge bench of Justice Gita Gopi, in its July 16 judgment observed, “The identification of the voice would not be question, since it is the wife who is identifying the voice of husband and in-laws with whom she had stayed together during the matrimonial life. Though recording would be without the knowledge of husband and family members but the conversation between the persons recorded and placed on record by way of CD is relevant to the matter in issue of domestic violence. The wife by producing the hash value and Section 65B certificate as per the Indian Evidence Act has prima facie proved that there is no erasing or tampering in the recorded conversation.” For context hash value refers to a unique fingerprint for a specific digital evidence. Tape recorded conversations are admissible Referring to the Supreme Court’s decisions in Sri Rama Reddy etc. v. Shri V.V. Giri (1970), and Yusufali Esmail Nagree v. The State of Maharashtra (1967), Justice Gopi observed that tape-recorded conversations are admissible provided the “conversation is relevant to the matters in issue”, the voice is “identified”, and the accuracy of the tape-recorded conversation is “proven by eliminating the possibility of erasure”. The High Court noted that the petitioner, as a wife in the matter, produced a CD along with a transcript and a certificate under Section 65B of the Indian Evidence Act identifying the voices in the CD as hers, her husband’s, and other family members. Conversation between family relevant in domestic violence case Calling the conversation between the family members a “relevant matter”, Justice Gopi said, “The petitioner as a wife wants to prove the cruelty which she faced in four walls of the matrimonial house. The identification of the voice would no be a question as recorded in the CD when the petitioner as a wife declares it to be the voice of the husband and other family members with whom she had been living alone from the date of her marriage. The accuracy of CD has been proved by placing on record the hash value,” the high court said. The observation came in a woman’s revision application challenging orders of a magisterial and sessions court which had rejected her plea for taking voice samples of her husband for “necessary technical comparison/examination through the forensic expert” in order to substantiate claims of cruelty under the Domestic Violence Act. The woman had recorded conversations with her husband and in-laws, presenting a CD as evidence of the cruelty she allegedly endured. Rejecting her plea, the magistrate court ruled that in the absence of any “express provision” under the law in force, “empowering the courts to order any person to undergo voice spectrograph test” such a direction cannot be passed. It also held that the order also cannot be passed since there was “no investigation of crime”. The woman thereafter approached the sessions court which rejected her plea and made the magistrate court’s order “absolute”. She then approached the high court. In view of the Supreme Court’s judgments in Ziyauddin Burhannuddin Bukhari v. Brijmohan Ramdass Mehra & Ors., (1975) and R.M. Malkani v. State of Maharashtra (1972) the high court said that the “CD produced on record would be admissible evidence”. Object of DV Act to be kept in mind by Magistrates dealing with such cases Justice Gopi went on to highlight the importance of viewing proceedings under the Domestic Violence Act from a perspective that emphasizes the protection of women, including wives, as aggrieved individuals, and addresses respondents such as husbands and their family members. The Court emphasized that the proceedings aim to safeguard the rights of women who are victims of violence and to prevent the recurrence of domestic violence in society and to provide speedy remedy in civil laws. Calling upon the Magistrates dealing with DV cases to keep in mind the object of the Act, the high court said, “Thus, in view of that object, the Magistrates are given the authority under Section 28(2) to lay down its own procedure for the disposal of the application under Section 12 or sub-section (2) of Section 23. Every proceedings should be so conducted which would be inclusive in nature. The legislature has also intended to assist the Magistrate in discharge of the function of the Act to take the services of the protection officers”. It further said that it is the protection officers’ duty to assist the concerned Magistrate and to make a domestic incident report on receipt of the complaint of domestic violence. The High Court further said that the application under S. 12 DV Act can be moved either by the aggrieved person or the protection officer or any such person on behalf of the aggrieved seeking one or more relief under the DV Act. As per this provision the reliefs sought for can be–an order for payment of compensation/damages without prejudice to the right of such person to move a suit for compensation or damages for the injuries caused by the acts of domestic violence. The High Court further emphasized that the provision seeks to ensure that there is “no further perpetration of the domestic violence in the society”. Justice Gopi further explained that with the mandatory involvement of protection officers, the services of councilors, and assistance from welfare experts, the Magistrate is well-equipped to handle proceedings under the DV Act. Section 28(2) grants the Magistrate broad powers to adopt their own procedures for disposing of applications under Section 12. Rejection of woman’s plea not as per DV Act’s objective Justice Gopi thereafter opined that the rejection of the woman’s pleas by the lower courts was not in conformity with the DV Act’s objective. The High Court then remarked, “the learned Magistrate dealing with the trial under the DV Act has to keep in mind that the domestic violence complaint by the women is in a household where she is surrounded by the family members of the husband. She would not have any friend in the matrimonial family. The law would only be her friend supporting her in the family. Latest development of technology would assist her and help her to bring her case of domestic violence suffered by her in the shared household. Such evidence on record should be accepted by the learned Magistrate without asking for the extraordinary proof of such evidence. In family matters, the Courts have all the authority to take into the trial all the reports, statements, documents, information on matters which would assist the Court in effective decision of the dispute whether such documents are relevant or admissible under the Indian Evidence Act”. In the present case, the Court noted that the petitioner had attempted to assist the court by filing a plea to obtain further evidence for the CD she had submitted, and the Forensic Science Laboratory’s (FSL) report would have assisted the court. “In the family matters, all such documents would become admissible irrespective that those documents become relevant or not or could not be proved in accordance to the Indian Evidence Act…The CD itself becomes an admissible evidence in view of the decision in the case of R.M. Malkani (supra) and Ziyauddin Burhannuddin Bukhari, more so being a matrimonial matter, the parties need not prove the documents or the statement or any other report in accordance to the Indian Evidence Act, without even falling for the relevancy or the admissibility of all those documents, which become part of the trial, it gets admitted as evidence,” Justice Gopi observed. The High Court further said that in the present matter, when the wife had already produced the CD and transcript of the CD on record–identifying the voice of the husband and other family members, then she “need not prove more than that on record“. However, the high court noted, to assist the court and to prove the reliability of the CD, the woman had placed on record the hash value and certificate under Section 65B. The high court thereafter set aside the magisterial and sessions court orders and allowed the woman’s plea. Case Title – JIL W/O Priyank Manubhai Choksi Versus State Of Gujarat & Anr. 1. The revisionist is the petitioner in Criminal Misc. Application no.12/2016 before the learned NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined Additional Chief Metropolitan Magistrate, Court no.9, Ahmedabad. She had moved an application Exh.46 on 2.7.2022 making a prayer to preliminary decide about the voice in the conversation recorded in the CD which has been produced along with Exh.37 affidavit to be sent to the FSL, State of Gujarat, Gandhinagar and further urged to take a voice sample of both the parties for necessary technical comparison/examination through the forensic expert.
2. Criminal Misc. Application no.12/2016 is before the Court of learned Metropolitan Magistrate under the Protection of Women from Domestic Violence Act, 2005 (hereinafter referred to as “the DV Act“). On hearing the parties, the learned Magistrate passed the order on 20.10.2022 which is reproduced hereunder:- “Read the application and heard the Ld. Advocate for the parties and perused the record put before me. The petitioner/wife has preferred this application and prayed for NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined voice. Spectrograph test of the opponent/husband to prove the voice of husband in the C.D. submitted at mark 38/1. The husband side has strongly oppose the application arguing that it is infringement of his fundamental right guaranteed Under Article 20(3) Heard the Ld. advocate of both the side before passing any order it is important to discuss the legal proposition pertaining to this application To the best of my knowledge there is no express provision under the law in force in India empowering the courts to order any person to undergo voice spectrograph test, the said order cannot be passed in present proceeding. However the Hon’ble Supreme Court in Ritesh Sinha V/s. State of U P reported in AIR 2019 SC 3592 held that the Magistrate must be conceded the power to order a person to give voice sample for the purpose of investigation of a crime. So in the present proceedings, since there is no question of investigation of crime, no such kind of order can be passed in the absence of any provision of law empowering the court to do so considering above discussion petitioner’s present application is rejected without any cost.” NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined 3. Aggrieved by the order, the wife as the petitioner was before the learned Appellate Court in Criminal Appeal no.197/23. The learned Appellate Court rejected the appeal and the order passed below Exh.46 dated 20.10.2022 by the learned Additional Chief Judicial Magistrate, Court no.9, Ahmedabad was made absolute. Aggrieved by both the orders, the petitioner is before this Court. 4. Learned advocate Mr. Narendra K. Amin for the petitioner raised a contention that in a proceeding between husband and wife under the DV Act, the cruelty meted out by the wife in the matrimonial home are required to be proved during the trial proceedings. Mr. Amin submitted that in the matrimonial home, there would not be any witness who would be supporting the wife, since all the family members are with the husband, in most of the cases, such cruelty, harassment and torture would not get proved in absence of corroborative evidence. Advocate Mr. Amin submitted that in the age of technology NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined when such act of cruelty are recorded in electronic evidence, then in matrimonial proceedings, such documents are required to be taken on record and exhibited during the trial. Advocate Mr. Amin submitted that insistence of filing certificate under Section 65B of the Indian Evidence Act would also be asking from a wife a hard task who would be living in a very threatening position where she would be continuously monitored and observed by the husband and the family members inspite of that such certificate is produced on record to prove the authenticity of the C.D. Advocate Mr. Amin submitted that a prayer which was made for sending CD at Mark 38/1 for examination to the FSL was on the cause which is on record as the respondent-husband had denied for such examination through FSL. Referring to the cross- examination at Exh.41 of the husband, Advocate Mr. Amin submitted that the husband has categorically denied of examination of his voice from the forensic department. Advocate Mr. Amin submitted that the learned Trial Court has NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined referred to the judgment in the case of Ritesh Sinha v. State of UP, AIR 2019 SC 3592 which is also reported in (2019) 8 SCC 1 but has failed to understand the power which has been entrusted to the Magistrate through the judgment for sending the voice sample of any person for examination of voice spectography test. Advocate Mr. Amin submitted that it is the prime duty of the Court to find out the truth and such voice recorded would prove the case of the petitioner. It is the contention of Mr. Amin that the rejection of the application and reaffirmation by the Appellate Court of the order of rejection by the learned Additional Chief Metropolitan Magistrate would almost non-suit the petitioner as the very base on which the reliance has been placed for proving her case of domestic violence and cruelty meted out and suffered by the petitioner would fall flat. 4.1 Referring to the provisions of Section 28(2) of the Act, Advocate Mr. Amin submitted that the Act gives absolute power to the Magistrate for NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined laying down its own procedure for examination of an application under Section 12 or under sub- section (2) of Section 23. Advocate Mr. Amin stated that by drawing the power under Section 28(2) with the authority given by the Hon’ble Apex Court to the Courts in the ratio which has been laid down in the case of Ritesh Sinha (supra), the Court was required to send the CD for examination with sample of both the parties. 4.2 Advocate Mr. Amin has placed reliance on the judgments in the case of Ritesh Sinha (supra), Ziyauddin Burhannuddin Bukhari v. Brijmohan Ramdass Mehra & Ors., (1976) 2 SCC 17, R.M. Malkani v. State of Maharashtra, AIR 1973 SC 157, Pravinsinh Nrupatsinh Chauhan V. State of Gujarat, 2023 (2) GLR 1381 and Samirkumar Chandubhai Joshi v. State of Gujarat, rendered in Special Criminal Application no.1303 of 2023 dated 26.4.2023 passed by this Court in support of his arguments. 4.3 While the matter was considered by the learned Appellate Court, the order of the learned Trial NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined Court below Exh.46 was reaffirmed and the appeal was rejected. The learned Additional Sessions Judge, City Sessions Court, Ahmedabad has considered the submissions and has laid down the reasons in Paragraph 14 as under:- “14. Considering the reasons assigned by the learned Trial Judge, I am of the opinion that order passed by the learned trial judge cannot be said to be erroneous, without application of mind, perverse and illegal as the trial court has rightly observed that no express provision under the law enforce empowering the courts to order any person to undergo voice spectrography test but the Hon’ble Apex Court held that Magistrate must be conceded to power to order a person to give sample for the purpose of investigation of a crime. In the present case, investigation is not going on but during cross examination under exhibit-41 the husband of the appellant refused and denied digital evidence in CD bearing mark 38/1 and further the opponent refused give his voice sample for voice spectrography to compare his voice, therefore, the appellant had filed an application vide exhibit-46 before the trial court seeking voice test of her husband. So it clearly appears that matter is not in the investigating NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined stage but at trial stage. Further learned Advocate for the complainant relied on the report of the voice spectrographic examination but the learned Magistrate can adjudicate the Criminal Misc. Application No.12/2016 without report of voice spectrographic examination. So no interference is called for, considering the reasons assigned by the learned trial judge in his order.” 5. Learned advocate Mr. Pratik Barot for respondent no.2 in support of the orders of both the Courts submitted that the orders of the Courts are just, legal and valid. Referring to the provisions of Section 31 of the DV Act, Advocate Mr. Barot submitted that the respondent before the learned Trial Court under the DV Act do not fall in the category of being termed as an accused. Advocate Mr. Barot submitted that the proceedings under the DV Act till the provision of Section 30 are civil in nature. It is only when there is breach of protection order or an interim protection order by the respondent then that would be termed as an offence under the DV Act and then the respondent no.2 would be tried NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined by the learned Magistrate who has passed the order for the alleged breach to have been caused by the accused. Advocate Mr. Barot submitted that the expression “accused” finds place only in sub-section (2) of Section 31 of the DV Act and only thereafter on finding the breach of the protection order, the respondent no.2 would be proceeded as accused and not before that. Therefore, Mr. Barot submitted that rejection of the application placing reliance on the judgment in the case of Ritesh Sinha (supra) is just and proper. 5.1 Advocate Mr. Barot has relied upon the decision of the Allahabad High Court in the case of Saleem Ahmad v. State of U.P. dated 14.5.2024 rendered in Matters Under Article 227 no.339 of 2024 to submit that the Court while considering the proceedings under the DV Act as quasi civil in nature, has laid down the interpretation of Sections 31 and 32 to specifically note that the criminality under Section 31 is attached only to the breach of protection order. Advocate Mr. NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined Barot submitted that no person can be compelled to give his voice sample for examination, wherein in the present matter, the respondent no.2 has specifically denied of any such test. Advocate Mr. Barot submitted that the Court at Allahabad has also referred to the case of Kunapareddy @ Nookala Shanka Balaji v. Kunapareddy Swarna Kumari, (2016) 11 SCC 774. Mr. Barot has placed reliance on Paragraphs 14 and 15 of the said judgment, which are reproduced hereunder:-
“14. Procedure for obtaining order of reliefs is stipulated in Chapter IV of the DV Act which comprises Sections 12 to 29. Under Section 12 an application can be made to the Magistrate by the aggrieved person or Protection Officer or any other person on behalf of the aggrieved person. The Magistrate is empowered, under Section 18, to pass protection order. Section 19 of the DV Act authorizes the Magistrate to pass residence order which may include restraining the respondent from dispossessing or disturbing the possession of the aggrieved person or directing the respondent to remove himself from the shared household or even restraining NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined the respondent or his relatives from entering the portion of the shared household in which the aggrieved person resides etc. Monetary reliefs which can be granted by the Magistrate under Section 20 of the DV Act include giving of the relief in respect of the loss of earnings, the medical expenses, the loss caused due to destruction, damage or removal of any property from the control of the aggrieved person and the maintenance for the aggrieved person as well as her children, if any. Custody can be decided by the Magistrate which was granted under Section 21 of the DV Act. Section 22 empowers the Magistrate to grant compensation and damages for the injuries, including mental torture and emotional distress, caused by the domestic violence committed by the appellant. All the aforesaid reliefs that can be granted by the Magistrate are of civil nature. Section 23 vests the Magistrate with the power to grant interim ex-parte orders. It is, thus, clear that various kinds of reliefs which can be obtained by the aggrieved person are of civil nature. At the same time, when there is a breach of such orders passed by the Magistrate, Section 31 terms such a breach to be a punishable offence. 15. In the aforesaid scenario, merely because Section 28 of the DV NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined Act provides for that the proceedings under some of the provisions including Sections 18 and 20 are essentially of civil nature. We may take some aid and assistance from the nature of the proceedings filed under Section 125 of the Code. Under the said provision as well, a woman and children can claim maintenance. At the same time these proceedings are treated essentially as of civil nature.” 6. The DV Act has come in force on 26.10.2006 to provide for more effective protection of the rights of women guaranteed under the Constitution who are victims of violence of any kind occurring within the family and for matters connected therewith or incidental thereto. The statement of objects and reasons show the intent of the legislature which gets reflected to ensure the protection of the rights of the women guaranteed under the Constitution who are victims of violence within the matrimonial family. The statement of objects and reasons read as under:-
“STATEMENT OF OBJECTS AND REASONS NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined Domestic violence is undoubtedly a human rights issue and serious deterrent to development. The Vienna Accord of 1994 and the Beijing Declaration and the Platform for Action (1995) have acknowledged this. The United Nations Committee on Convention on Elimination of All Forms of Discrimination Against Women (CEDAW) in its General Recommendation No. XII (1989) has recommended that State parties should act to protect women against violence of any kind especially that occurring within the family. 2. The phenomenon of domestic violence is widely prevalent but has remained largely invisible in the public domain. Presently, where a woman is subjected to cruelty by her husband or his relatives, it is an offence under section 498A of the Indian Penal Code. The civil law does not however address this phenomenon in its entirety. 3. It is, therefore, proposed to enact a law keeping in view the rights guaranteed under articles 14, 15 and 21 of the Constitution to provide for a remedy under the civil law which is intended to protect the woman from being victims of domestic violence and to prevent the occurrence of domestic violence in the society. NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined 4. The Bill, inter alia, seeks to provide for the following:- (i) It covers those women who are or have been in a relationship with the abuser where both parties have lived together in a shared household and are related by consanguinity, marriage or through a relationship in the nature of marriage or adoption. In addition, relationships with family members living together as a joint family are also included. Even those women who are sisters, widows, mothers, single women, or living with the abuser are entitled to legal protection under the proposed legislation. However, whereas the Bill enables the wife or the female living in a relationship in the nature of marriage to file a complaint under the proposed enactment against any relative of the husband or the male partner, it does not enable any female relative of the husband or the male partner to file a complaint against the wife or the female partner. (ii) It defines the expression “domestic violence” to include actual abuse or threat or abuse that is physical, sexual, verbal, emotional or economic. Harassment by way of unlawful dowry demands to the woman or her relatives would also be covered under this definition. (iii) It provides for the rights of NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined women to secure housing. It also provides for the right of a woman to reside in her matrimonial home or shared household, whether or not she has any title or rights in such home or household. This right is secured by a residence order, which is passed by the Magistrate. (iv) It empowers the Magistrate to pass protection orders in favour of the aggrieved person to prevent the respondent from aiding or committing an act of domestic violence or any other specified act, entering a workplace or any other place frequented by the aggrieved person, attempting to communicate with her, isolating any assets used by both the parties and causing violence to the aggrieved person, her relatives or others who provide her assistance from the domestic violence. (v) It provides for appointment of Protection Officers and registration of non-governmental organisations as service providers for providing assistance to the aggrieved person with respect to her medical examination, obtaining legal aid, safe shelter, etc. 5. The Bill seeks to achieve the above objects. The notes on clauses explain the various provisions contained in the Bill.”
NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined 7. The DV Act was enacted as a law with the purpose for providing speedy remedy in civil laws. The enactment was made keeping in view the rights guaranteed under Articles 14, 15 and 21 of the Constitution of India with an intent to protect the women from being victims of domestic violence with an observation that the phenomenon of domestic violence is widely prevalent but has remained largely invisible in the public domain. Currently remedy observed to be available to the women subjected to cruelty by husband or the relatives, is reflected to be under Section 498A of the IPC but the civil law does not address this phenomenon in its entirety. Hence, the DV Act has come into force to provide for a remedy under the civil law to protect the women and to prevent occurrence of domestic violence in the society.
8. The question before this Court is the admissibility of the CD Mark 38/1 produced along with the affidavit Exh.46 where the prayer was made by the petitioner as a wife to take the NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined voice sample of both the parties for the examination to the FSL.
9. The application Exh.46 is with that pleading that the CD contains live conversation between the petitioner and the respondent no.2. The CD is supported with an affidavit. The petitioner had moved the Court on the cause of action when in a cross-examination, the respondent husband has denied of any examination to the forensic expert of his voice sample, the petitioner has come up with the fact that the voice in the CD regarding the live conversation is hers as well as her husband and others.
10. The case of R.M. Malkani (supra) is relied upon by the learned advocate Mr. Amin. The case before the Court was with regard to the telephonic conversation recorded on the tape. It was contended before the learned Appellate Court that the evidence was illegally obtained in contravention of Section 25 of the Indian Telegraph Act and therefore, the evidence was inadmissible. Secondly the objection was taken NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined that the conversation was recorded on the tape during the investigation and therefore, the conversation was not admissible under Section 162 of the Cr.P.C. The tape recorded conversation was under challenge for the appellant to be inadmissible contending that it infringes Articles 20(3) and 21 of the Constitution of India and is an offence under Section 25 of the Indian Telegraph Act where the Court while observing the provision of Section 25 has noted in Paragraph 17 as under:- “Section 25 of the Indian Telegraph Act 1885 states that if any person intending (b) to intercept or to acquaint himself with the contents of any message damages, removes, tampers with or touches any battery, machinery. telegraph line, post or other thin whatever, being part of or used in or about any telegraph or in the working thereof he shall be punished with imprisonment for a term which may extend to three years, or with fine, or with both. “Telegraph” is defined in the Indian Telegraph Act in section 3 to mean any appliance, instrument, material or apparatus used or capable of use for transmission or reception of signs, signals, writing, images and NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined sounds or intelligence of any nature by wire, visual or other electro- magnetic emissions, radio waves or Hertzian waves, galvanic, electric or magnetic means.” 11. On consideration of the submissions canvassed, the facts of the case as were noted are that the police officer fixed the tape recording instrument to the telephone instrument under the authority given to the police and the High Court held that the telephone call put by the authority to the appellant was taped by the police officer and therefore, there was violation of Section 25 of the Indian Telegraph Act but the High Court held that the tape recorded conversation was admissible in evidence inspite of violation of the Indian Telegraph Act. It was noted that the police officer could not be said to intercept and message or damage or tamper or remove or touch any of the machinery within the meaning of Section 25 of the Indian Telegraph Act. The reason noted is that the police officer instead of hearing directly to the oral conversation between two NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined persons recorded the conversation with device of tape recorde. The substance of offence under Section 25 of the Indian Telegraph Act is damaging, removing, tampering, touching any battery, machinery, telegraph lines post or interception or acquainting oneself with the contents of any message. It was noted that when a person talking on the telephone allows another person to record it or to hear it, it cannot be said that the other person who is allowed to do so is damaging, removing, tampering, touching any battery, machinery telegraph lines post or intercepting or acquainting himself the content of any message. There is no element of coercion or compulsion in attaching the tape recorded to the telephone. The Hon’ble Apex Court noted that there is no violation of the Indian Telegraph Act and observed that the High Court is in error on that point.
12. Further noting that in Sri Rama Reddy etc. v. Shri V.V. Giri, MANU/SC/0333/1970 : (1971) 1 scr 399 and Yusufali Esmail nagree v. The State of NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined Maharashtra, MANU/SC/0092/1967 accepted the conversation or dialogues recorded on a tape recording machine as admissible evidence. In Paragraph 22, reference has been made about the case of Presidential Election observing that the tape itself becomes primary and direct evidence of what has been said and recorded and under Section 146 of the Evidence Act, questions might be put to the witnesses to test the veracity of the witness and again under Section 153 of the Evidence Act, witness may be contradicted when he denied any question tending to impeach his impartiality. The Hon’ble Apex Court thus observed in following terms as noted in Paragraph 23 as under:-
“23. Tape recorded conversation is admissible provided first the conversation is relevant to the matters in issue; secondly, there is identification of the voice’; and. thirdly, the accuracy of the tape recorded conversation is proved by eliminating the possibility of erasing the tape record. A contemporaneous tape record of a relevant conversation is a relevant NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined fact and is admissible under Section 8 of the Evidence Act. It is res gestae. It is also comparable to a photograph of a relevant incident. The tape recorded conversation is therefore a relevant fact and is admissible under Section 7 of the Evidence Act. The conversation between Dr. Motwani and the appellant in the present case is relevant to the matter in issue. There is no dispute about the identification of the voices. There is no controversy about any portion of the conversation being erased or mutilated. The appellant was given full opportunity to test the genuineness of the tape recorded Conversation. The tape recorded conversation is admissible in evidence.” 13. In view of the observations made, the tape recorded conversation is considered to be admissible, provided that the conversation is relevant to the matters in issue. Secondly, when there is an identification of the voice and thirdly the accuracy of the tape recorded conversation is proved by eliminating the possibility of erasing the tape record. 14. Here in the present matter at hand, the NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined petitioner wife has produced hash value of the CD and even a certificate under Section 65B of the Indian Evidence Act and the transcript of the conversation between herself and her husband and other family members. The conversation between them is a relevant matter in issue. The petitioner as a wife wants to prove the cruelty which she faced in four walls of the matrimonial house. The identification of the voice would not be a question as recorded in the CD when the petitioner as a wife declares it to be the voice of the husband and other family members with whom she had been living alone from the date of her marriage. The accuracy of CD has been proved by placing on record the hash value. As is noted in the referred judgment in the case of R.M. Malkani (supra) in Paragraph 23 contemporaneous tape record of a relevant conversation is relevant fact and is admissible under Section 8 of the Indian Evidence Act. It is res gastea. It is also comparable to a photograph of the relevant incident and the tape recorded conversation is therefore relevant fact and is NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined admissible under Section 7 of the Indian Evidence Act. Here in this matter, there is no dispute about the identification of the voices. The petitioner as a wife has identified the voice of her husband and other family members. Thus, in that circumstances, and in view of the ratio laid down in the case of R.M. Malkani (supra), the CD as produced at Mark 38/1 would be an admissible evidence.
15. The submission of learned advocate Mr. Barot stating that there should not be any compulsion on the respondent no.2 to give his voice sample for verification of his voice more so when he has denied of the same. With a specific reference to Section 31 of the DV Act, Advocate Mr. Barot submitted that the application would be premature since nothing has come on record of any breach of the protection order, where the respondent husband could be termed as an accused and thus, stated that in a domestic violence proceedings, the status of the husband is not as an accused and hence, no voice test can be NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined conducted and the husband cannot be compelled to give the evidence against him in the proceedings where he is defending his matter for the allegation of domestic violence. 16. The decision in the case of Ziyauddin Burhannuddin Bukhari (supra) relied upon by the learned advocate Mr. Amin, the speeches in the course of election campaign was the subject of decision where the Court has observed that the particulars of speeches made by the appellant were given in great detail in the statements annexed to the petition with necessary affidavit. To note with a presumption that if objection on the ground of insufficient particulars is actually given up by a party so that an issue actually formed on it is not tried, the party could have suffered no disadvantage from alleged want of further details which are really matters of evidence. It was observed that the law does not require the whole evidence to be set out with the petition in the form of particulars. Here in the present NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined matter, the petitioner has set out the details of the conversation that has been recorded in the CD in the transcript form. The Court by way of transcript has been appraised of the conversation that took place between the petitioner as a wife and the respondent as a husband and other family members. In the referred case the tape recorded speeches were considered as document as defined under Section 3 of the Evidence Act and the view taken by the High Court was upheld by the Hon’ble Apex Court observing that it stood on a different footing than photographs and that they were admissible in evidence on satisfying the following conditions:-
(i) The voice of the person alleged to be speaking must be duly identified by the maker of the record or by others who know it. (ii) Accuracy of what was actually recorded has to be proved by the maker of the record and satisfactory evidence, direct or NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined circumstantial, had to be there so as to rule out possibilities of tampering with the record. (iii) The subject matter recorded has to be shown to be relevant according to rules of relevancy found in the Evidence Act. 17. The petitioner as a wife in the matter has produced the CD along with the transcript with the certificate under Section 65B identifying the voice in the CD as of her as well as husband and other family members. Thus, in view of the judgment in the case of R.M. Malkani (supra) and Ziyauddin Burhannuddin Bukhari (supra), the CD which is produced on record would be an admissible evidence.
18. This matter is also required to be appreciated from different angle where the proceedings under the DV Act are between the aggrieved who would be the women which includes the wife and the respondent who would include the husband and the family members. The proceedings are for the NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined protection of the rights of the women who are the victims of violence and which aims at preventing of such occurrence of domestic violence in the society. The learned Magistrates who are dealing with the cases under the DV Act are required to keep in mind the avowed object of the Act. Thus, in view of that object, the Magistrates are given the authority under Section 28(2) to lay down its own procedure for the disposal of the application under Section 12 or sub-section (2) of Section 23. Every proceedings should be so conducted which would be inclusive in nature. The legislature has also intended to assist the Magistrate in discharge of the function of the Act to take the services of the protection officers. It becomes the duty of the protection officers to assist the Magistrate and to make a domestic incident report on receipt of the complaint of domestic violence. The application under Section 12 of the DV Act can be moved by the aggrieved person or the protection officer or any such person on behalf of the aggrieved may present an NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined application to the Magistrate seeking one or more relief under the DV Act. The said provision which gives authority to the concerned to move the Magistrate is to ensure that there is no further perpetration of the domestic violence in the society. When the aid of the protection officer has become mandatory and the proceedings with the service of councilors as well as service provides and with the assistance of welfare expert, the Magistrate is equipped with all the assistance to deal with the proceedings under the DV Act. Section 28(2) of the DV Act gives a wide power to the Magistrate to adopt his own procedure for the disposal of the application under Section 12. The rejection of the application Exh.46 and Criminal Misc. Application no. 12 of 2016 is not in confirmity of the object which is sought to be achieved through provision of the DV Act. The learned Magistrate dealing with the trial under the DV Act has to keep in mind that the domestic violence complaint by the women is in a household where she is surrounded by the family NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined members of the husband. She would not have any friend in the matrimonial family. The law would only be her friend supporting her in the family. Latest development of technology would assist her and help her to bring her case of domestic violence suffered by her in the shared household. Such evidence on record should be accepted by the learned Magistrate without asking for the extraordinary proof of such evidence. In family matters, the Courts have all the authority to take into the trial all the reports, statements, documents, information on matters which would assist the Court in effective decision of the dispute whether such documents are relevant or admissible under the Indian Evidence Act. The analogy can be drawn through the provision of Section 14 Family Courts Act, which read as under:- “14. Application of Indian Evidence Act, 1872.– A Family Court may receive as evidence any report, statement, documents, information or matter that may, in its opinion, assist it to deal effectually with a NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined dispute, whether or not the same would be otherwise relevant or admissible under the Indian Evidence Act, 1872 (1 of 1872).” 19. In the family matters, all such documents would become admissible irrespective that those documents become relevant or not or could not be proved in accordance to the Indian Evidence Act. Here in this case, the petitioner had tried to assist the Court by making a prayer by moving application Exh.46 to get further evidence for the CD which she had produced on record. The report of the FSL authority would have been for the assistance of the Court. The CD itself becomes an admissible evidence in view of the decision in the case of R.M. Malkani (supra) and Ziyauddin Burhannuddin Bukhari (supra), more so being a matrimonial matter, the parties need not prove the documents or the statement or any other report in accordance to the Indian Evidence Act, without even falling for the relevancy or the admissibility of all those documents, which become part of the trial, it NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined gets admitted as evidence. Here in the present case, when the wife has already produced the CD and transcript of the CD on record, identifying the voice of the husband and other family members, she need not prove more than that on record. However, to assist the Court and to prove the reliability of the CD, she has placed on record the hash value and even the certificate under Section 65B.
The identification of the voice would not be question, since it is the wife who is identifying the voice of husband and in-laws with whom she had stayed together during the matrimonial life. Though recording would be without the knowledge of husband and family members but the conversation between the persons recorded and placed on record by way of CD is relevant to the matter in issue of domestic violence. The wife by producing the hash value and Section 65B certificate as per the Indian Evidence Act has prima facie proved that there is no erasing or tampering in the recorded NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined conversation. Now the issue which relates is whether the Magistrate has the power to direct the person to give voice samples. It becomes relevant to note that the proceedings before the Judicial Magistrate are under DV Act and the proceedings are dealt with as per the criminal procedure Code. As per the provision of law, the respondent cannot be considered as an ‘Accused’ till there is breach of protection order. Here the prayer was not for a direction to any police to collect voice sample of any accused, but an order to both the parties, for the giving their voice sample.
20. In Ritesh Sinha (supra), referred by the learned Magistrate, the questions which fell for determination were:-
(i) Whether Article 20(3) of the Constitution of India, which protects a person accused of an offence from being compelled to be a witness against himself, extends to protecting such an accused from being compelled to give his voice sample during the course of investigation into NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined an offence? (ii) Assuming that there is no violation of Article 20(3) of the Constitution of India, whether in the absence of any provision in the Code, can a Magistrate authorize the investigating agency to record the voice sample of the person accused of an offence? 21. The first question was answered in negative following the ratio laid down in State of Bombay v. Kathi Kalu Oghad, MANU/SC/0134/1961:AIR 1961 SC 1808. The difference of opinion occurred to the second question.
22. One view was with an opinion that voice sample can be included in the phrase “such other tests” appearing in Explanation (a) of Section 53 of Cr.P.C. by applying the doctrine of ejusdem generis and was considered that the Magistrate would have an implied power under Section 53 of Cr.P.C. to pass an order permitting taking of voice sample in the aid of criminal investigation. While the another view was that NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined compulsion on an accused to give his/her voice sample must be authorized on the basis of a law passed by the legislature instead of a process of judicial interpretation. While expressing that view, note was taken of amendments in Section 53, 53A and 311-A of the Cr.P.C. by Act No.25 of 2005 introduced with effect from 23rd June, 2006, which amendments did not bring, within the fold of the aforesaid provisions of the Cr.P.C., any power in the Trial Court to compel an accused to give sample of his/her voice for the purpose of investigation of a criminal charge. 23. The reference of following Paragraph of Ritesh Sinha (supra) would be relevant to understand the background empowering the Judicial Magistrate to compel an accused to give sample of his voice:-
“13. The Law Commission of India, in its 87th report dated 29th August, 1980, also had an occasion to deal with the question presently confronting the Court. The Law Commission examined the matter NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined (almost four decades earlier) in the context of the working of the provisions of the Identification of Prisoners Act, 1920. The view taken was that a suitable legislation which could be in the form of an amendment to Section 5 of the Identification of Prisoners Act, 1920 would be appropriate so as to specifically empower a Judicial Magistrate to compel an accused person to give a sample of his voice. The following extract from the 87th Report of the Law Commission dated 29th August, 1980 would be relevant. A voice print is a visual recording of voice. It mainly depends on the position of “formants”. These are concentrates of sound energy at a given frequency. It is stated that their position in the “frequency domain” is unique to each speaker. Voice prints resemble finger prints, in that each person has a distinctive voice with characteristic features dictated by vocal cavities and articulates. Voice-print Identification seems to have a number of practical uses. In England, in November 1967, at the Winchester Magistrate’s Court, a man was accused of making malicious telephone calls. Voice-print Identification (spectrograph) was used and the accused was found guilty.” NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined *** *** *** Often, it becomes desirable to have an accused person speak for the purposes of giving to the police an opportunity to hear his voice and try to identify it as that of the criminal offender. A comparison may even be desired between the voice of an accused person and the recorded voice of a criminal which has been obtained by, say, telephone tapping. To facilitate proof of the crime the police may like that the accused should be compelled to speak,- and even that 2 Paragraph 5.27, 87th Report of the Law Commission of India his voice as recorded may be converted into a “voice print” …………………………………………………………… …………………………………………………………… However, if the accused refuses to furnish such voice, there is no legal sanction for compelling him to do so, and the use of force for that purpose would be illegal. *** *** *** The scope of Section 5 needs to be expanded in another aspect. The general power of investigation given to the police under the Criminal Procedure Code may not imply the power to require the accused to furnish a specimen of his voice. Cases in which the voice of the accused was obtained for comparison NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined with the voice of the criminal offender are known but the question whether the accused can be compelled to do so does not seem to have been debated so far in India. There is no specific statutory provision in India which expressly gives power to a police officer or a court to require an accused person to furnish a specimen of his voice.” 24. The judgment notes that if the accused refuses to furnish such voice, there is no legal sanction for compelling him to do so and the use of force for that purpose would be illegal. 25. What was oblivious in the present proceeding on hand is the trial under DV Act is partly quasi- civil in nature. In criminal proceeding where accused has a right to maintain silence, no compulsion would be there to give voice sample since prosecution has to prove a case against the accused beyond all reasonable doubt. Criminal trial against an accused is not participatory in nature. While under DV Act, both the sides equally contribute in the decision of trial. The appreciation of evidence NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined in the proceedings are in terms of ‘preponderance of probabilities’, which means the degree of certainty of belief in the mind of the Court by which it is convinced that the “existence of a fact is more probable than its non-existence”. The proceeding under DV Act though follows the Cr.P.C. but being quasi-civil in nature the proceeding is as good as between a plaintiff and defendant in a Civil Suit. The Court has ample power of comparison. During trial, the Court would have already heard the voice of the parties during the Court proceeding more so when they are under cross-examination. The oral evidence are heard by the Court and then are transcribed as deposition in the Court proceedings as evidence of parties. Here in the case on hand, it was not necessary for the Court to send the voice sample of the parties. The evidence recorded of both the parties in this quasi civil proceedings is only after the parties depose orally before the Court. The voice of both the parties are heard by the Court. The Magistrate was only required to NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined compare the voice of the parties recorded in the CD. The prayer to send the voice samples of both the parties was for the assistance of Court. The rejection of such prayer could only be on the ground that the Court is competent enough to compare the voice without any expert opinion. The Court can draw the authority of comparison under the provision of Section 73 of the Indian Evidence Act, 1872. Section 73 reads as under:-
“73. Comparison of signature, writing or seal with others admitted or proved.- In order to ascertain whether a signature, writing, or seal is that of the person by whom it purports to have been written or made, any signature, writing, or seal admitted or proved to the satisfaction of the Court to have been written or made by that person may be compared with the one which is to be proved, although that signature, writing, or seal has not been produced or proved for any other purpose. The Court may direct any person present in Court to write any words NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined or figures for the purpose of enabling the Court to compare the words or figures so written with any words or figures alleged to have been written by such person. 26. Section 73 of the Indian Evidence Act gives power to the Court to direct any person present in Court to write any words or figures for the purpose of enabling the Court to compare the words or figures so written with any words or figures alleged to have been written by such person. The enabling provision has also empowered the Court, with any necessary modifications, to finger impressions. 27. Here in the present case on hand, the voice of both the parties was heard before the Court as they had deposed the cross-examination before Court, the voice for comparison was already before the Court. Thus, the Court could have on its own compared the voice. As noted in the case of Ritesh Sinha (supra) that “procedure is the NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined handmaid, not the mistress, of justice and cannot be permitted to thwart the fact-finding course in litigation”.
28. The relevant observation in context of first question raised in Ritesh Sinha (supra) would be apt for mentioning about the view taken over the testimony of accused person.
“9. Despite unanimity amongst the learned Judges hearing the appeal on the first question on which the learned counsel for the appellant has also not laid much stress it would be appropriate to make the discussions complete to answer the question on the strength of the test laid down by this Court in State of Bombay vs.Kathi Kalu Oghad (supra). Speaking on behalf of the majority the then learned Chief Justice B.P. Sinha was of the view that the prohibition contemplated by the constitutional provision contained in Article 20(3) would come in only in cases of testimony of an accused which are self- incriminatory or of a character which has the tendency of incriminating the accused himself. The issue in the case was with regard to specimen writings taken from the accused for comparison with other writings in order to determine the NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined culpability of the accused and whether such a course of action was prohibited under Article 20(3) of the Constitution. The following observations of the then Chief Justice B.P. Sinha would be apt for recollection as the same conclusively determines the first question arising. The same, therefore, is extracted below: “(11) ……….It is well-established that cl. (3) of Art. 20 is directed against self-incrimination by an accused person. Self-Incrimination must mean conveying information based upon the personal knowledge of the person giving the information and cannot include merely the mechanical process of producing documents in court which may throw a light on any of the points in controversy, but which do not contain any statement of the accused based on his personal knowledge………. (12) In order that a testimony by an accused person may be said to have been self-incriminatory, the compulsion of which comes within the prohibition of the constitutional provision, it must be of such a character that by itself it should have the tendency of incriminating the accused, if not also of actually doing so. In other words, it should be a statement which makes the case against the accused person at least NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined probable, considered by itself. A specimen handwriting or signature or finger impressions by themselves are no testimony at all, being wholly innocuous, because they are unchangeable; except, in rare cases where the ridges of the fingers or the style of writing have been tampered with. They are only materials for comparison in order to lend assurance to the Court that its inference based on other pieces of evidence is reliable. They are neither oral nor documentary evidence but belong to the third category of material evidence which is outside the limit of ‘testimony’.” 29. While answering the second question, it has been observed in Paragraph 21 as under:- “21. The exercise of jurisdiction by Constitutional Courts must be guided by contemporaneous realities/existing realities on the ground. Judicial power should not be allowed to be entrapped within inflexible parameters or guided by rigid principles. True, the judicial function is not to legislate but in a situation where the call of justice and that too of a large number who are not parties to the lis before the Court, demands expression of an opinion on a silent aspect of the Statute, such void must be filled up NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined not only on the principle of ejusdem generis but on the principle of imminent necessity with a call to the Legislature to act promptly in the matter.” 30. And lastly the view taken by the Apex Court in Paragraph 25 in following terms:- “25. In the light of the above discussions, we unhesitatingly take the view that until explicit provisions are engrafted in the Code of Criminal Procedure by Parliament, a Judicial Magistrate must be conceded the power to order a person to give a sample of his voice for the purpose of investigation of a crime. Such power has to be conferred on a Magistrate by a process of judicial interpretation and in exercise of jurisdiction vested in this Court under Article 142 of the Constitution of India. We order accordingly and consequently dispose the appeals in terms of the above.” 31. What thus necessarily follows that the Judicial Magistrate do have power to order a person to give a sample of his voice, such an order can be even against an accused, which would be for the purpose of investigation of crime. However, in matrimonial proceeding, unless under Indian NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 undefined Penal Code, the status of persons would be of a husband and wife, and no bar would operate against them to disclose the communication during marriage. As provided under Section 122 of the Indian Evidence Act, 1872, husband or wife cannot claim any privilege of non- disclosure of communication during marriage, in a proceeding filed by one against the another. The communication recorded in the CD would become part of the proceeding under the DV Act. 32. In view of the above, the present application is allowed. The order dated 20.10.2022 passed by the learned 9th Additional Chief Metropolitan Magistrate in Criminal Misc. Application no.12 of 2016 and the order dated 18.8.2023 passed by the learned Additional Sessions Judge in Criminal Appeal no.197 of 2023 are quashed and set aside.
(GITA GOPI,J) Maulik 1. ક્રિમિનલ મિસ્કમાં રિવિઝનિસ્ટ અરજદાર છે. અરજી નં. 12/2016 શીખ્યા ન્યુટ્રાલ સીટેશન R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત એડિશનલ ચીફ મેટ્રોપોલિટન મેજિસ્ટ્રેટ, કોર્ટ નં.9, અમદાવાદ. તેણીએ 2.7.2022 ના રોજ Exh.46 અરજી દાખલ કરી હતી જેમાં સીડીમાં રેકોર્ડ કરાયેલી વાતચીતમાં અવાજ વિશે પ્રાથમિક નિર્ણય લેવા માટે પ્રાર્થના કરવામાં આવી હતી જે Exh.37 એફિડેવિટ સાથે FSL, ગુજરાત રાજ્ય, ગાંધીનગરને મોકલવામાં આવી છે. અને આગળ ફોરેન્સિક નિષ્ણાત દ્વારા જરૂરી તકનીકી સરખામણી/પરીક્ષા માટે બંને પક્ષોના અવાજના નમૂના લેવા વિનંતી કરી.
2. ગુનાહિત વિવિધ. અરજી નંબર 12/2016 ડોમેસ્ટિક વાયોલન્સ એક્ટ, 2005 (ત્યારબાદ ” DV એક્ટ ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે) હેઠળ વિદ્વાન મેટ્રોપોલિટન મેજિસ્ટ્રેટની કોર્ટ સમક્ષ છે. પક્ષકારોને સાંભળીને, વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટે 20.10.2022 ના રોજ આદેશ પસાર કર્યો જે અહીં પુનઃપ્રાપ્ત કરવામાં આવે છે:- “અરજી વાંચી અને પક્ષકારો માટે એલ.ડી. એડવોકેટની સુનાવણી કરી અને મારી સમક્ષ મુકેલ રેકોર્ડનો અભ્યાસ કર્યો. અરજદાર/પત્નીએ આ અરજીને પસંદ કરી છે અને તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/ માટે પ્રાર્થના કરી છે. 2024 માર્ક 38/1 પર સબમિટ કરવામાં આવેલી સીડીમાં પતિના અવાજને સાબિત કરવા માટે પ્રતિસ્પર્ધી/પતિની અવ્યાખ્યાયિત અવાજની કસોટી એ અરજીનો સખત વિરોધ કરે છે કે તે કલમ 20(3) હેઠળ બાંયધરી આપેલ તેના મૂળભૂત અધિકારનું ઉલ્લંઘન છે. ) કોઈપણ આદેશ પસાર કરતા પહેલા બંને પક્ષના વકીલને સાંભળ્યું કે આ અરજીને લગતી કાયદાકીય દરખાસ્તની ચર્ચા કરવી મહત્વપૂર્ણ છે. વ્યક્તિએ વોઈસ સ્પેક્ટ્રોગ્રાફ ટેસ્ટ કરાવવો જોઈએ, જો કે, માનનીય સુપ્રીમ કોર્ટે રિતેશ સિંહા V/s રાજ્યમાં એઆઈઆર 2019 SC 3592 માં નોંધ્યું હતું કે મેજિસ્ટ્રેટને સત્તા સ્વીકારવી જોઈએ. ગુનાની તપાસના હેતુ માટે વ્યક્તિને અવાજનો નમૂનો આપવાનો આદેશ આપો. તેથી હાલની કાર્યવાહીમાં, ગુનાની તપાસનો કોઈ પ્રશ્ન ન હોવાથી, કોર્ટને તેમ કરવાની સત્તા આપતી કાયદાની કોઈપણ જોગવાઈના અભાવે આ પ્રકારનો કોઈ હુકમ પસાર કરી શકાતો નથી, ઉપરોક્ત ચર્ચાને ધ્યાનમાં લઈને અરજદારની હાલની અરજી કોઈપણ ખર્ચ વિના નામંજૂર કરવામાં આવે છે. “ તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત 3. હુકમથી નારાજ, પત્ની અરજદાર તરીકે ક્રિમિનલ અપીલ નં.197/23 માં વિદ્વાન અપીલ કોર્ટ સમક્ષ હતી. વિદ્વાન એપેલેટ કોર્ટે અપીલને નકારી કાઢી હતી અને વિદ્વાન એડિશનલ ચીફ જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ, કોર્ટ નં.9, અમદાવાદ દ્વારા Exh.46, તારીખ 20.10.2022 ની નીચે આપેલ હુકમ નિરપેક્ષ બનાવવામાં આવ્યો હતો. બંને આદેશોથી નારાજ, અરજદાર આ કોર્ટ સમક્ષ છે. 4. અરજદાર માટે વિદ્વાન એડવોકેટ શ્રી નરેન્દ્ર કે. અમીને એવી દલીલ ઉભી કરી કે DV એક્ટ હેઠળ પતિ અને પત્ની વચ્ચેની કાર્યવાહીમાં , વૈવાહિક ગૃહમાં પત્ની દ્વારા કરવામાં આવેલી ક્રૂરતા ટ્રાયલ કાર્યવાહી દરમિયાન સાબિત કરવી જરૂરી છે. શ્રી અમીને રજુઆત કરી હતી કે મેટ્રિમોનિયલ હોમમાં પત્નીને સાથ આપતો કોઈ સાક્ષી નહીં હોય, કારણ કે પરિવારના તમામ સભ્યો પતિ સાથે હોય છે, મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં આવી ક્રૂરતા, સતામણી અને ત્રાસ પુરવાર થતો નથી. સમર્થનાત્મક પુરાવાઓની ગેરહાજરી. એડવોકેટ શ્રી અમીને રજૂઆત કરી હતી કે ટેક્નોલોજીના યુગમાં NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત જ્યારે આવા ક્રૂરતાના કૃત્યને ઈલેક્ટ્રોનિક પુરાવામાં રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે, તો લગ્ન સંબંધી કાર્યવાહીમાં, આવા દસ્તાવેજો ટ્રાયલ દરમિયાન રેકોર્ડ પર લેવા અને પ્રદર્શિત કરવા જરૂરી છે. એડવોકેટ શ્રી અમીને રજૂઆત કરી હતી કે ભારતીય પુરાવા અધિનિયમની કલમ 65B હેઠળ પ્રમાણપત્ર દાખલ કરવાનો આગ્રહ એ પત્ની પાસેથી એક મુશ્કેલ કાર્ય પણ પૂછશે જે ખૂબ જ જોખમી સ્થિતિમાં જીવી રહી હશે જ્યાં તેણીની સતત દેખરેખ રાખવામાં આવશે અને પતિ અને તેના દ્વારા તેનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવશે. સીડી એડવોકેટ શ્રી અમીને માર્ક 38/1 પર એફએસએલની તપાસ માટે સીડી મોકલવા માટે જે પ્રાર્થના કરવામાં આવી હતી તે CDની સત્યતા સાબિત કરવા માટે આ પ્રકારનું પ્રમાણપત્ર રેકોર્ડ પર રજૂ કરવામાં આવ્યું હોવા છતાં પરિવારના સભ્યોએ આનું કારણ રેકોર્ડ પર છે. કારણ કે ઉત્તરદાતા-પતિએ એફએસએલ દ્વારા આવી પરીક્ષા માટે ઇનકાર કર્યો હતો. પતિની ઉલટતપાસનો ઉલ્લેખ કરતા, એડવોકેટ શ્રી અમીને રજૂઆત કરી હતી કે પતિએ ફોરેન્સિક વિભાગમાંથી તેમના અવાજની તપાસ કરવાનો સ્પષ્ટ ઇનકાર કર્યો છે. એડવોકેટ શ્રી અમીને રજૂઆત કરી હતી કે વિદ્વાન ટ્રાયલ કોર્ટ પાસે છે તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત રિતેશ સિંહા વિ. યુપી રાજ્ય , AIR 2019 SC 3592 ના કેસમાં ચુકાદાનો સંદર્ભ આપે છે જે (2019 SCC) માં પણ નોંધાયેલ છે. 1 પરંતુ વોઇસ સ્પેકટોગ્રાફી ટેસ્ટની તપાસ માટે કોઈપણ વ્યક્તિના અવાજના નમૂના મોકલવા માટે ચુકાદા દ્વારા મેજિસ્ટ્રેટને જે સત્તા સોંપવામાં આવી છે તે સમજવામાં તે નિષ્ફળ ગયો છે. એડવોકેટ શ્રી અમીને રજૂઆત કરી હતી કે સત્ય શોધવું એ કોર્ટની મુખ્ય ફરજ છે અને આવા અવાજ રેકોર્ડ કરવાથી અરજદારનો કેસ સાબિત થશે. શ્રી અમીનની દલીલ છે કે અરજીનો અસ્વીકાર અને વિદ્વાન એડિશનલ ચીફ મેટ્રોપોલિટન મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા અસ્વીકારના આદેશની અપીલ કોર્ટ દ્વારા પુનઃ સમર્થન એ અરજદારને તે આધાર તરીકે લગભગ અનુકુળ નથી કે જેના પર નિર્ભરતા મૂકવામાં આવી છે. તેણીના ઘરેલુ હિંસા અને ક્રૂરતાના કેસને સાબિત કરવા માટે અને અરજદાર દ્વારા સહન કરવામાં આવ્યું હતું. 4.1 અધિનિયમની કલમ 28(2) ની જોગવાઈઓનો ઉલ્લેખ કરીને , એડવોકેટ શ્રી અમીને રજૂઆત કરી કે આ અધિનિયમ તટસ્થ સંદર્ભ માટે મેજિસ્ટ્રેટને સંપૂર્ણ સત્તા આપે છે. કલમ 12 હેઠળ અથવા કલમ 23 ની પેટા-કલમ (2) હેઠળ અરજીની તપાસ માટે તેની પોતાની પ્રક્રિયા નક્કી કરવી . એડવોકેટ શ્રી અમીને જણાવ્યું હતું કે રિતેશ સિન્હા (સુપ્રા) ના કેસમાં જે ગુણોત્તર નક્કી કરવામાં આવ્યો છે તે પ્રમાણે માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા અદાલતોને આપવામાં આવેલી સત્તા સાથે કલમ 28(2) હેઠળ સત્તા ખેંચીને , કોર્ટે બંને પક્ષોના નમૂના સાથે પરીક્ષા માટે સીડી મોકલવાની જરૂર હતી. 4.2 એડવોકેટ શ્રી અમીને રિતેશ સિંહા (સુપ્રા), ઝિયાઉદ્દીન બુરહાનુદ્દીન બુખારી વિ. બ્રીજમોહન રામદાસ મહેરા અને ઓઆરએસના કેસમાં ચુકાદાઓ પર આધાર રાખ્યો છે . , ( 1976) 2 SCC 17, આર.એમ. મલકાણી વિ. મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય , AIR 1973 SC 157, પ્રવિણસિંહ નૃપતસિંહ ચૌહાણ V. ગુજરાત રાજ્ય , 2023 ( 2) GLR 1381 અને સમીરકુમાર ચંદુભાઈ જોષી વિ. ગુજરાત રાજ્યમાં સ્પેશિયલ સી.આર.આઈ. 2023ની તારીખ 26.4.2023ની અરજી નં.1303 આ કોર્ટે તેમની દલીલોના સમર્થનમાં પસાર કરી 4.3 જ્યારે વિદ્વાન એપેલેટ કોર્ટ દ્વારા આ બાબતની વિચારણા કરવામાં આવી હતી, ત્યારે વિદ્વાન ટ્રાયલ ન્યુટ્રાલ સીટેશન R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 Exh.46 ની નીચેની અવ્યાખ્યાયિત અદાલતના આદેશને પુનઃ સમર્થન આપવામાં આવ્યું હતું અને અપીલ નકારી કાઢવામાં આવી હતી. . વિદ્વાન એડિશનલ સેશન્સ જજ, સિટી સેશન્સ કોર્ટ, અમદાવાદે રજૂઆતો ધ્યાનમાં લીધી છે અને ફકરા 14 માં નીચેના કારણો આપ્યા છે:- “14. વિદ્વાન ટ્રાયલ જજ દ્વારા સોંપવામાં આવેલા કારણોને ધ્યાનમાં લેતા, હું માનું છું કે વિદ્વાન ટ્રાયલ જજ દ્વારા આપવામાં આવેલ આદેશ ભૂલભરેલા, મનના ઉપયોગ વિના, વિકૃત અને ગેરકાયદેસર કહી શકાય નહીં કારણ કે ટ્રાયલ કોર્ટે યોગ્ય અવલોકન કર્યું છે કે કોઈ કોઈ પણ વ્યક્તિને વૉઇસ સ્પેક્ટ્રોગ્રાફી ટેસ્ટ કરાવવાનો આદેશ આપવા માટે કાયદા અમલીકરણ હેઠળ સ્પષ્ટ જોગવાઈ છે, પરંતુ માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતે જણાવ્યું હતું કે મેજિસ્ટ્રેટને ગુનાની તપાસના હેતુ માટે સેમ્પલ આપવાનો આદેશ આપવાની સત્તા સ્વીકારવી જોઈએ હાલના કેસની તપાસ ચાલી રહી નથી પરંતુ પ્રદર્શન-41 હેઠળ ક્રોસ એક્ઝામિનેશન દરમિયાન અપીલકર્તાના પતિએ સીડી બેરિંગ માર્ક 38/1માં ડિજિટલ પુરાવાનો ઇનકાર કર્યો હતો અને નકારી કાઢ્યો હતો અને આગળ પ્રતિસ્પર્ધીએ તેના અવાજની તુલના કરવા માટે વૉઇસ સ્પેક્ટ્રોગ્રાફી માટે તેના અવાજનો નમૂનો આપવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. , તેથી, અપીલકર્તાએ ટ્રાયલ કોર્ટ સમક્ષ પ્રદર્શન-46 દ્વારા અરજી દાખલ કરી હતી અને તેના પતિની વૉઇસ ટેસ્ટની માંગણી કરી હતી, તેથી સ્પષ્ટપણે જણાય છે કે આ બાબત તપાસ તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16 /07/2024 અવ્યાખ્યાયિત સ્ટેજ પરંતુ ટ્રાયલ સ્ટેજ પર. ફરિયાદી માટે વધુ વિદ્વાન એડવોકેટે વૉઇસ સ્પેક્ટ્રોગ્રાફિક પરીક્ષાના અહેવાલ પર આધાર રાખ્યો હતો પરંતુ વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ ફોજદારી વિવિધ ચુકાદો આપી શકે છે. વૉઇસ સ્પેક્ટ્રોગ્રાફિક પરીક્ષાના અહેવાલ વિના અરજી નં.12/2016. તેથી વિદ્વાન ટ્રાયલ ન્યાયાધીશ દ્વારા તેમના આદેશમાં સોંપવામાં આવેલા કારણોને ધ્યાનમાં લઈને કોઈ દખલગીરી માટે કહેવામાં આવતું નથી.” 5. બંને કોર્ટના આદેશોના સમર્થનમાં પ્રતિવાદી નંબર 2 માટે વિદ્વાન એડવોકેટ શ્રી પ્રતિક બારોટે રજૂઆત કરી કે કોર્ટના આદેશો ન્યાયી, કાયદેસર અને માન્ય છે. DV એક્ટની કલમ 31 ની જોગવાઈઓનો ઉલ્લેખ કરીને , એડવોકેટ શ્રી બારોટે રજૂઆત કરી હતી કે DV એક્ટ હેઠળ વિદ્વાન ટ્રાયલ કોર્ટ સમક્ષ પ્રતિવાદીને આરોપી તરીકે ઓળખાવવાની શ્રેણીમાં આવતા નથી. એડવોકેટ શ્રી બારોટે રજૂઆત કરી હતી કે કલમ 30 ની જોગવાઈ સુધી ડીવી એક્ટ હેઠળની કાર્યવાહી સિવિલ પ્રકૃતિની છે. જ્યારે પ્રતિવાદી દ્વારા પ્રોટેક્શન ઓર્ડર અથવા વચગાળાના પ્રોટેક્શન ઓર્ડરનો ભંગ કરવામાં આવ્યો હોય ત્યારે જ તેને DV એક્ટ હેઠળ ગુનો ગણવામાં આવશે અને પછી પ્રતિવાદી નંબર 2 પર ન્યુટ્રાલ સીટેશન R/CR.RA/1243/ નો કેસ ચલાવવામાં આવશે. 2023 જજમેન્ટ તા. એડવોકેટ શ્રી બારોટે રજૂઆત કરી હતી કે “આરોપી” અભિવ્યક્તિ માત્ર DV એક્ટની કલમ 31 ની પેટા-કલમ (2) માં સ્થાન મેળવે છે અને તે પછી જ પ્રોટેક્શન ઓર્ડરનો ભંગ જણાશે ત્યારે, પ્રતિવાદી નંબર 2 ને આરોપી તરીકે આગળ વધારવામાં આવશે. અને તે પહેલાં નહીં. તેથી, શ્રી બારોટે રજૂઆત કરી હતી કે રિતેશ સિન્હા (સુપ્રા) ના કેસમાં ચુકાદા પર આધાર રાખતી અરજીનો અસ્વીકાર ન્યાયી અને યોગ્ય છે. 5.1 એડવોકેટ શ્રી બારોટે 2024ની કલમ 227 નં.339 હેઠળની બાબતોમાં રજૂ કરાયેલા સલીમ અહમદ વિ. યુપી રાજ્ય તા. 14.5.2024 ના કેસમાં અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના નિર્ણય પર આધાર રાખ્યો છે અને તે કાર્યવાહીને ધ્યાનમાં રાખીને કોર્ટમાં રજૂઆત કરી છે. DV એક્ટ હેઠળ અર્ધ નાગરિક પ્રકૃતિ તરીકે, કલમ 31 અને 32 નું અર્થઘટન ખાસ કરીને નોંધ્યું છે કે કલમ 31 હેઠળની ગુનાહિતતા માત્ર સંરક્ષણ હુકમના ભંગ સાથે જોડાયેલ છે. એડવોકેટ શ્રી ન્યુટ્રલ સીટેશન R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત બારોટે રજૂઆત કરી હતી કે કોઈ પણ વ્યક્તિને તેના અવાજનો નમૂનો પરીક્ષા માટે આપવા માટે ફરજ પાડી શકાય નહીં, જેમાં હાલની બાબતમાં, પ્રતિવાદી નં.2 ખાસ કરીને આવા કોઈપણ પરીક્ષણનો ઇનકાર કર્યો છે. એડવોકેટ શ્રી બારોટે રજૂઆત કરી હતી કે અલ્હાબાદની અદાલતે કુનાપારેડ્ડી @ નૂકલા શંકા બાલાજી વિ. કુનાપારેડ્ડી સ્વર્ણ કુમારી , (2016) 11 SCC 774 ના કેસનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે. શ્રી બારોટે આ ચુકાદાના ફકરા 14 અને 15 પર આધાર રાખ્યો છે. , જે અહીં પુનઃઉત્પાદિત છે:-
“14. રાહતનો ઓર્ડર મેળવવા માટેની પ્રક્રિયા ડીવી એક્ટના પ્રકરણ IV માં નિર્ધારિત છે જેમાં કલમ 12 થી 29 નો સમાવેશ થાય છે . કલમ 12 હેઠળ પીડિત વ્યક્તિ અથવા પ્રોટેક્શન ઓફિસર અથવા અન્ય કોઈ વ્યક્તિ વતી મેજિસ્ટ્રેટને અરજી કરી શકે છે. પીડિત વ્યક્તિ, ડીવી એક્ટની કલમ 19 હેઠળ , મેજિસ્ટ્રેટને અધિકૃત કરે છે કે જેમાં પીડિત વ્યક્તિના કબજાને કબજે કરવા અથવા તેને ખલેલ પહોંચાડવાથી પ્રતિવાદીને રોકવાનો સમાવેશ થાય છે. પ્રતિવાદીએ પોતાને વહેંચાયેલા પરિવારમાંથી દૂર કરવા અથવા તો NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તા. 16/07/2024 ને પ્રતિસાદ આપનાર અથવા તેના સંબંધીઓને વહેંચાયેલ ઘરના ભાગમાં પ્રવેશવાથી અવ્યાખ્યાયિત કર્યો છે જેમાં પીડિત વ્યક્તિ રહે છે. વગેરે. ડીવી એક્ટની કલમ 20 હેઠળ મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા મંજૂર કરવામાં આવતી નાણાકીય રાહતોમાં કમાણી, તબીબી ખર્ચ, વિનાશ, નુકસાન અથવા કોઈપણ મિલકતને દૂર કરવાને કારણે થયેલા નુકસાનના સંદર્ભમાં રાહત આપવાનો સમાવેશ થાય છે. પીડિત વ્યક્તિનું નિયંત્રણ અને પીડિત વ્યક્તિ તેમજ તેના બાળકો માટે જાળવણી, જો કોઈ હોય તો. કસ્ટડીનો નિર્ણય મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા કરી શકાય છે જે DV એક્ટની કલમ 21 હેઠળ મંજૂર કરવામાં આવ્યો હતો. કલમ 22 એ મેજિસ્ટ્રેટને અરજદાર દ્વારા કરવામાં આવેલી ઘરેલું હિંસાને કારણે માનસિક ત્રાસ અને ભાવનાત્મક તકલીફ સહિતની ઇજાઓ માટે વળતર અને નુકસાની આપવા માટે સત્તા આપે છે. ઉપરોક્ત તમામ રાહતો જે મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા આપવામાં આવી શકે છે તે સિવિલ પ્રકૃતિની છે. કલમ 23 મેજિસ્ટ્રેટને વચગાળાના પૂર્વ-પક્ષીય આદેશો મંજૂર કરવાની સત્તા આપે છે. આ રીતે, તે સ્પષ્ટ છે કે પીડિત વ્યક્તિને વિવિધ પ્રકારની રાહતો મળી શકે છે તે નાગરિક પ્રકૃતિની છે. તે જ સમયે, જ્યારે મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા પસાર કરવામાં આવેલા આવા આદેશોનો ભંગ થાય છે, ત્યારે કલમ 31 આવા ઉલ્લંઘનને સજાપાત્ર ગુનો ગણાવે છે. 15. ઉપરોક્ત પરિસ્થિતિમાં, માત્ર એટલા માટે કે DV NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદાની કલમ 28 તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત અધિનિયમ તે માટે જોગવાઈઓ અને કલમ 2018 સહિતની કેટલીક હેઠળની કાર્યવાહીની જોગવાઈ કરે છે મૂળભૂત રીતે નાગરિક પ્રકૃતિના છે. અમે કોડની કલમ 125 હેઠળ દાખલ કરવામાં આવેલી કાર્યવાહીની પ્રકૃતિમાંથી કેટલીક સહાય અને સહાય લઈ શકીએ છીએ. આ જોગવાઈ હેઠળ પણ મહિલા અને બાળકો ભરણપોષણનો દાવો કરી શકે છે. તે જ સમયે આ કાર્યવાહીને આવશ્યકપણે નાગરિક પ્રકૃતિ તરીકે ગણવામાં આવે છે.” 6. DV અધિનિયમ 26.10.2006 ના રોજ અમલમાં આવ્યો છે જેથી બંધારણ હેઠળ બાંયધરી આપવામાં આવેલ મહિલાઓના અધિકારોનું વધુ અસરકારક રક્ષણ પૂરું પાડવા માટે કે જેઓ પરિવારમાં થતી કોઈપણ પ્રકારની હિંસાનો ભોગ બને છે અને તેની સાથે જોડાયેલી અથવા તેની સાથે સંબંધિત બાબતો માટે. ઑબ્જેક્ટ્સ અને કારણોનું નિવેદન વિધાનસભાના ઉદ્દેશ્યને દર્શાવે છે જે વૈવાહિક પરિવારમાં હિંસાનો ભોગ બનેલી મહિલાઓના બંધારણ હેઠળ બાંયધરી આપવામાં આવેલા અધિકારોના રક્ષણની ખાતરી કરવા માટે પ્રતિબિંબિત થાય છે. ઑબ્જેક્ટ્સ અને કારણોનું નિવેદન નીચે પ્રમાણે વાંચો:-
“ઓબ્જેક્ટ્સ અને કારણોનું નિવેદન તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત ઘરેલું હિંસા એ નિઃશંકપણે માનવ અધિકારનો મુદ્દો છે અને વિકાસ માટે ગંભીર અવરોધક છે. વિયેના કરાર અને 194ની બેઇજિંગ અને ઘોષણા પ્લેટફોર્મ ફોર એક્શન (1995) એ આ વાતનો સ્વીકાર કર્યો છે. કોઈપણ પ્રકારની હિંસા ખાસ કરીને પરિવારમાં થતી હોય છે. 2. ઘરેલું હિંસાની ઘટના વ્યાપકપણે પ્રચલિત છે પરંતુ જાહેર ક્ષેત્રે મોટાભાગે અદ્રશ્ય રહી છે. હાલમાં, જ્યાં કોઈ મહિલા તેના પતિ અથવા તેના સંબંધીઓ દ્વારા ક્રૂરતાનો ભોગ બને છે, તે ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 498A હેઠળ ગુનો છે . નાગરિક કાયદો જોકે આ ઘટનાને સંપૂર્ણ રીતે સંબોધતો નથી. 3. તેથી, બંધારણની કલમ 14 , 15 અને 21 હેઠળ બાંયધરીકૃત અધિકારોને ધ્યાનમાં રાખીને કાયદો ઘડવાની દરખાસ્ત કરવામાં આવી છે, જે નાગરિક કાયદા હેઠળ ઉપાયની જોગવાઈ કરે છે જેનો હેતુ મહિલાને ઘરેલું હિંસાનો ભોગ બનવાથી બચાવવાનો છે. અને સમાજમાં ઘરેલું હિંસાની ઘટનાને રોકવા માટે. તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત 4. બિલ, અન્ય બાબતોની સાથે, નીચેની બાબતોની જોગવાઈ કરવા માંગે છે:- (i) તે એવી સ્ત્રીઓને આવરી લે છે કે જેઓ દુરુપયોગકર્તા સાથેના સંબંધમાં છે અથવા રહી છે જ્યાં બંને પક્ષો સહિયારા પરિવારમાં સાથે રહેતા હોય અને સગાઈ, લગ્ન અથવા લગ્ન અથવા દત્તક લેવાના સ્વભાવના સંબંધ દ્વારા સંબંધિત હોય. આ ઉપરાંત સંયુક્ત કુટુંબ તરીકે સાથે રહેતા પરિવારના સભ્યો સાથેના સંબંધોનો પણ સમાવેશ થાય છે. સૂચિત કાયદા હેઠળ જે મહિલાઓ બહેનો, વિધવાઓ, માતાઓ, એકલ મહિલા અથવા દુર્વ્યવહાર કરનાર સાથે રહેતી હોય તેઓ પણ કાયદાકીય રક્ષણ મેળવવા માટે હકદાર છે. જો કે, જ્યારે બિલ લગ્નના સ્વભાવમાં સંબંધમાં રહેતી પત્ની અથવા સ્ત્રીને પતિના કોઈપણ સંબંધી અથવા પુરૂષ જીવનસાથી વિરુદ્ધ પ્રસ્તાવિત કાયદા હેઠળ ફરિયાદ દાખલ કરવા સક્ષમ બનાવે છે, તે પતિના કોઈપણ સ્ત્રી સંબંધીને સક્ષમ કરતું નથી અથવા પુરૂષ ભાગીદાર પત્ની અથવા સ્ત્રી જીવનસાથી વિરુદ્ધ ફરિયાદ નોંધાવવા. (ii) તે “ઘરેલું હિંસા” અભિવ્યક્તિને વાસ્તવિક દુરુપયોગ અથવા ધમકી અથવા શારીરિક, જાતીય, મૌખિક, ભાવનાત્મક અથવા આર્થિક દુરુપયોગનો સમાવેશ કરવા માટે વ્યાખ્યાયિત કરે છે. મહિલા અથવા તેના સંબંધીઓને ગેરકાયદેસર દહેજની માગણી દ્વારા ઉત્પીડન પણ આ વ્યાખ્યા હેઠળ આવરી લેવામાં આવશે. (iii) તે NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત મહિલાઓને આવાસ સુરક્ષિત કરવાના અધિકારો પ્રદાન કરે છે . તે સ્ત્રીને તેના વૈવાહિક ઘર અથવા વહેંચાયેલા પરિવારમાં રહેવાના અધિકારની પણ જોગવાઈ કરે છે, પછી ભલે તેણીને આવા ઘર અથવા પરિવારમાં કોઈ શીર્ષક અથવા અધિકાર હોય કે ન હોય. આ અધિકાર રેસિડન્સ ઓર્ડર દ્વારા સુરક્ષિત છે, જે મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા પસાર કરવામાં આવે છે. (iv) તે મેજિસ્ટ્રેટને પીડિત વ્યક્તિની તરફેણમાં રક્ષણના આદેશો પસાર કરવાની સત્તા આપે છે જેથી પ્રતિવાદીને ઘરેલું હિંસા અથવા અન્ય કોઈ નિર્દિષ્ટ કૃત્ય, કાર્યસ્થળમાં અથવા પીડિત વ્યક્તિ દ્વારા વારંવાર આવતા અન્ય કોઈપણ સ્થળે પ્રવેશવા, પ્રયાસ કરતા અટકાવવા તેની સાથે વાતચીત કરવા માટે, બંને પક્ષો દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી કોઈપણ સંપત્તિને અલગ પાડવી અને પીડિત વ્યક્તિ, તેના સંબંધીઓ અથવા અન્ય લોકો કે જેઓ તેને ઘરેલુ હિંસાથી સહાય પૂરી પાડે છે તેમને હિંસા પહોંચાડવી. (v) તે પીડિત વ્યક્તિને તેણીની તબીબી તપાસ, કાનૂની સહાય, સલામત આશ્રય, વગેરેના સંદર્ભમાં સહાય પૂરી પાડવા માટે સુરક્ષા અધિકારીઓની નિમણૂક અને સેવા પ્રદાતા તરીકે બિન-સરકારી સંસ્થાઓની નોંધણીની જોગવાઈ કરે છે. 5. ખરડો ઉપરોક્ત બાબતોને હાંસલ કરવા માંગે છે. કલમો પરની નોંધ બિલમાં સમાવિષ્ટ વિવિધ જોગવાઈઓને સમજાવે છે.”
તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત 7. નાગરિક કાયદાઓમાં ઝડપી ઉપાય આપવાના હેતુ સાથે DV એક્ટ કાયદા તરીકે ઘડવામાં આવ્યો હતો. આ અધિનિયમ ભારતના બંધારણની કલમ 14 , 15 અને 21 હેઠળ બાંયધરી આપવામાં આવેલા અધિકારોને ધ્યાનમાં રાખીને બનાવવામાં આવ્યો હતો, જેમાં મહિલાઓને ઘરેલું હિંસાનો ભોગ બનવાથી બચાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે એક અવલોકન કરવામાં આવ્યું હતું કે ઘરેલું હિંસાની ઘટના વ્યાપકપણે પ્રચલિત છે પરંતુ તે હજુ પણ છે. જાહેર ડોમેનમાં મોટે ભાગે અદ્રશ્ય. હાલમાં પતિ અથવા સંબંધીઓ દ્વારા ક્રૂરતાનો ભોગ બનેલી મહિલાઓ માટે ઉપલબ્ધ ઉપાય જોવા મળે છે, તે IPCની કલમ 498A હેઠળ પ્રતિબિંબિત થાય છે પરંતુ નાગરિક કાયદો આ ઘટનાને સંપૂર્ણ રીતે સંબોધતો નથી. આથી, મહિલાઓના રક્ષણ માટે અને સમાજમાં ઘરેલું હિંસાની ઘટનાઓને રોકવા માટે નાગરિક કાયદા હેઠળ ઉપાય પૂરો પાડવા માટે DV એક્ટ અમલમાં આવ્યો છે.
8. આ કોર્ટ સમક્ષનો પ્રશ્ન એફિડેવિટ Exh.46 સાથે રજૂ કરાયેલ સીડી માર્ક 38/1ની સ્વીકાર્યતાનો છે જ્યાં અરજદારે પત્ની તરીકે NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 લેવા માટે પ્રાર્થના કરી હતી. ચુકાદો તા.
9. અરજી Exh.46 એ આજીજી સાથે છે કે સીડીમાં અરજદાર અને પ્રતિવાદી નંબર 2 વચ્ચે જીવંત વાતચીત છે. આ સીડી એફિડેવિટ સાથે આધારભૂત છે. અરજદારે કાર્યવાહીના કારણ પર કોર્ટમાં અરજી કરી હતી જ્યારે ઉલટતપાસમાં, પ્રતિવાદી પતિએ તેના અવાજના નમૂનાની ફોરેન્સિક નિષ્ણાત પાસે કોઈપણ તપાસ કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો, અરજદારે હકીકત સામે આવી હતી કે સીડીમાં અવાજ સંબંધિત જીવંત વાર્તાલાપ તેણીની તેમજ તેના પતિ અને અન્યની છે.
10. આર.એમ. મલકાણી (સુપ્રા) નો કેસ વિદ્વાન એડવોકેટ શ્રી અમીન પર આધાર રાખે છે. કોર્ટ સમક્ષનો કેસ ટેપ પર રેકોર્ડ કરાયેલી ટેલિફોનિક વાતચીતના સંદર્ભમાં હતો. વિદ્વાન એપેલેટ કોર્ટ સમક્ષ એવી દલીલ કરવામાં આવી હતી કે ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટની કલમ 25 ના ઉલ્લંઘનમાં પુરાવા ગેરકાયદેસર રીતે મેળવવામાં આવ્યા હતા અને તેથી, પુરાવા અસ્વીકાર્ય હતા. બીજું વાંધો લેવામાં આવ્યો હતો NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત કે વાતચીત ટેપ પર તપાસ દરમિયાન રેકોર્ડ કરવામાં આવી હતી અને તેથી, Cr ની કલમ 162 હેઠળ વાતચીત સ્વીકાર્ય નથી. .PC ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીત અપીલકર્તાને અસ્વીકાર્ય હોવા માટે પડકાર હેઠળ હતી કે તે ભારતના બંધારણની કલમ 20(3) અને 21નું ઉલ્લંઘન કરે છે અને તે ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટની કલમ 25 હેઠળ ગુનો છે જ્યાં કોર્ટે જોગવાઈનું અવલોકન કર્યું હતું. કલમ 25 ના ફકરા 17 માં નીચે મુજબ નોંધ્યું છે:- ” ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટ 1885 ની કલમ 25 જણાવે છે કે જો કોઈ વ્યક્તિ (b) કોઈપણ સંદેશની સામગ્રીને અટકાવવાનો અથવા પોતાને પરિચિત કરવાનો ઈરાદો રાખે છે, તો તે કોઈપણ બેટરી, મશીનરીને નુકસાન પહોંચાડે છે, દૂર કરે છે, તેની સાથે ચેડા કરે છે અથવા તેને સ્પર્શ કરે છે. ટેલિગ્રાફ લાઇન, પોસ્ટ અથવા અન્ય પાતળા. ગમે તે હોય, કોઈપણ ટેલિગ્રાફમાં અથવા તેના કામમાં તેનો ભાગ હોવાને કારણે તેને ત્રણ વર્ષ સુધીની કેદની સજા અથવા દંડ અથવા બંને સાથે “ટેલિગ્રાફ”ની વ્યાખ્યા કરવામાં આવી છે ચિહ્નો, સંકેતો, લેખન, છબીઓ અને તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/ ના પ્રસારણ અથવા સ્વાગત માટે ઉપયોગમાં લેવાતા અથવા ઉપયોગમાં લેવા માટે સક્ષમ કોઈપણ ઉપકરણ, સાધન, સામગ્રી અથવા ઉપકરણનો અર્થ કલમ 3 માં કાર્ય કરો . 2024 વાયર, વિઝ્યુઅલ અથવા અન્ય ઇલેક્ટ્રો-મેગ્નેટિક ઉત્સર્જન, રેડિયો તરંગો અથવા હર્ટ્ઝિયન તરંગો, ગેલ્વેનિક, ઇલેક્ટ્રિક અથવા ચુંબકીય માધ્યમ દ્વારા કોઈપણ પ્રકૃતિના અવ્યાખ્યાયિત અવાજો અથવા બુદ્ધિ.” 11. કેન્વાસ કરાયેલી રજૂઆતોને ધ્યાનમાં લેતા, કેસની હકીકતો નોંધવામાં આવી હતી કે પોલીસ અધિકારીએ પોલીસને આપેલી સત્તા હેઠળ ટેલિફોન ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટમાં ટેપ રેકોર્ડિંગ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ ફિક્સ કર્યું હતું અને હાઇકોર્ટે જણાવ્યું હતું કે ટેલિફોન કોલ પોલીસ અધિકારી દ્વારા અપીલકર્તાની સત્તા ટેપ કરવામાં આવી હતી અને તેથી, ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટની કલમ 25 નું ઉલ્લંઘન થયું હતું પરંતુ હાઇકોર્ટે જણાવ્યું હતું કે ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીત ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટના ઉલ્લંઘન હોવા છતાં પુરાવામાં સ્વીકાર્ય છે . એ નોંધવામાં આવ્યું હતું કે પોલીસ અધિકારીને ઈન્ડિયન ટેલિગ્રાફ એક્ટના સેક્શન 25 ના અર્થની અંદર કોઈ પણ મશીનરીને અટકાવવા અને મેસેજ કરવા અથવા નુકસાન પહોંચાડવા અથવા ચેડા કરવા અથવા દૂર કરવા અથવા સ્પર્શ કરવા માટે કહી શકાય નહીં . કારણ નોંધ્યું છે કે પોલીસ અધિકારીએ બે તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 વચ્ચેની મૌખિક વાતચીતને સીધી સાંભળવાને બદલે અવ્યાખ્યાયિત વ્યક્તિઓએ ટેપ રેકોર્ડના ઉપકરણ વડે વાતચીત રેકોર્ડ કરી હતી. ઈન્ડિયન ટેલિગ્રાફ એક્ટની કલમ 25 હેઠળ ગુનાનું તત્વ નુકસાન પહોંચાડવું, દૂર કરવું, ચેડાં કરવું, કોઈપણ બેટરી, મશીનરી, ટેલિગ્રાફ લાઈન્સ પોસ્ટ અથવા ઈન્ટરસેપ્શન અથવા કોઈપણ સંદેશની સામગ્રીથી પોતાને પરિચિત કરવું છે. તે નોંધવામાં આવ્યું હતું કે જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ટેલિફોન પર વાત કરે છે ત્યારે અન્ય વ્યક્તિને તે રેકોર્ડ કરવાની અથવા તેને સાંભળવાની મંજૂરી આપે છે, ત્યારે એવું કહી શકાતું નથી કે જે અન્ય વ્યક્તિને આવું કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે છે તે કોઈપણ બેટરી, મશીનરી ટેલિગ્રાફ લાઇનને નુકસાન પહોંચાડે છે, દૂર કરે છે, ચેડા કરે છે. કોઈપણ સંદેશની સામગ્રી પોસ્ટ કરવી અથવા અટકાવવી અથવા પોતાને પરિચિત કરવી. ટેલિફોન સાથે રેકોર્ડ કરેલી ટેપ જોડવામાં કોઈ જબરદસ્તી અથવા મજબૂરીનું તત્વ નથી. માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતે નોંધ્યું હતું કે ભારતીય ટેલિગ્રાફ એક્ટનું કોઈ ઉલ્લંઘન નથી અને અવલોકન કર્યું કે હાઈકોર્ટ તે મુદ્દે ભૂલમાં છે.
12. વધુ નોંધવું કે શ્રી રામા રેડ્ડી વગેરેમાં વિ. શ્રી વી.વી. ગીરી, MANU/SC/0333/1970 : (1971) 1 scr 399 અને યુસુફલી ઈસ્માઈલ નાગ્રી વિ. ધી સ્ટેટ ઓફ ન્યુટ્રલ સિટેશન R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024, અવ્યાખ્યાયિત મહારાષ્ટ્ર /SC/0092/1967 એ ટેપ રેકોર્ડિંગ મશીન પર રેકોર્ડ કરેલી વાતચીત અથવા સંવાદોને સ્વીકાર્ય પુરાવા તરીકે સ્વીકાર્યા. ફકરો 22 માં, રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીના કેસ વિશે નોંધવામાં આવ્યું છે કે જે કહેવામાં આવ્યું છે અને રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યું છે તેનો ટેપ પોતે જ પ્રાથમિક અને સીધો પુરાવો બની જાય છે અને પુરાવા અધિનિયમની કલમ 146 હેઠળ , સાક્ષીઓને ચકાસવા માટે પ્રશ્નો મૂકી શકાય છે. સાક્ષીની સચ્ચાઈ અને ફરીથી એવિડન્સ એક્ટની કલમ 153 હેઠળ, સાક્ષી જ્યારે તેની નિષ્પક્ષતા પર મહાભિયોગ કરવા માટેના કોઈપણ પ્રશ્નનો ઇનકાર કરે ત્યારે તેનો વિરોધાભાસ થઈ શકે છે. માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતે આમ ફકરા 23 માં નોંધ્યા મુજબ નીચેની શરતોમાં અવલોકન કર્યું છે:-
“23. ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીત સ્વીકાર્ય છે જો કે પ્રથમ વાતચીત મુદ્દાની બાબતો સાથે સુસંગત હોય; બીજું, ત્યાં અવાજની ઓળખ છે’; અને ત્રીજું, ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીતની સચોટતા ભૂંસી નાખવાની શક્યતાને દૂર કરીને સાબિત થાય છે. સંબંધિત વાતચીતનો ટેપ રેકોર્ડ એ સંબંધિત તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો છે: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત હકીકત અને તે પુરાવા અધિનિયમની કલમ 8 હેઠળ સ્વીકાર્ય છે તે સંબંધિત ઘટનાના ફોટોગ્રાફ સાથે પણ સરખાવી શકાય છે વાંધો છે. ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીત પુરાવામાં સ્વીકાર્ય છે.” 13. કરવામાં આવેલા અવલોકનોને ધ્યાનમાં રાખીને, ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીતને સ્વીકાર્ય ગણવામાં આવે છે, જો કે વાતચીત મુદ્દાની બાબતો સાથે સુસંગત હોય. બીજું, જ્યારે અવાજની ઓળખ હોય અને ત્રીજું ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીતની સચોટતા સાબિત કરીને ટેપ રેકોર્ડ ભૂંસી નાખવાની શક્યતાને ખતમ કરી દેવામાં આવે છે. 14. અહીં હાલની બાબતમાં, NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત અરજદાર પત્નીએ સીડીની હેશ વેલ્યુ અને ભારતીય કલમ 65B હેઠળ પ્રમાણપત્ર પણ રજૂ કર્યું છે. એવિડન્સ એક્ટ અને પોતાની અને તેના પતિ અને અન્ય પરિવારના સભ્યો વચ્ચેની વાતચીતની ટ્રાન્સક્રિપ્ટ. તેમની વચ્ચેની વાતચીત એ મુદ્દામાં સંબંધિત બાબત છે. અરજદાર એક પત્ની તરીકે તે ક્રૂરતાને સાબિત કરવા માંગે છે જેનો તેણે લગ્નના ઘરની ચાર દિવાલોમાં સામનો કર્યો હતો. અવાજની ઓળખ એ સીડીમાં રેકોર્ડ કર્યા મુજબનો પ્રશ્ન રહેશે નહીં જ્યારે અરજદાર પત્ની તરીકે જાહેર કરે કે તે પતિ અને પરિવારના અન્ય સભ્યોનો અવાજ છે જેની સાથે તેણી લગ્નની તારીખથી એકલી રહેતી હતી. હેશ વેલ્યુ રેકોર્ડ પર મૂકીને સીડીની ચોકસાઈ સાબિત થઈ છે. ફકરા 23 માં આરએમ મલકાની (સુપ્રા) ના કેસમાં સંદર્ભિત ચુકાદામાં નોંધ્યું છે તેમ સંબંધિત વાતચીતના સમકાલીન ટેપ રેકોર્ડ સંબંધિત હકીકત છે અને તે ભારતીય પુરાવા અધિનિયમની કલમ 8 હેઠળ સ્વીકાર્ય છે. તે રેસ ગેસ્ટિયા છે. તે સંબંધિત ઘટનાના ફોટોગ્રાફ સાથે પણ તુલનાત્મક છે અને ટેપ રેકોર્ડ કરેલી વાતચીત તેથી સંબંધિત હકીકત છે અને તે તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 ભારતીય પુરાવાની કલમ 7 હેઠળ અવ્યાખ્યાયિત સ્વીકાર્ય છે. એક્ટ. અહીં આ બાબતમાં, અવાજોની ઓળખ અંગે કોઈ વિવાદ નથી. અરજદારે પત્ની તરીકે તેના પતિ અને પરિવારના અન્ય સભ્યોનો અવાજ ઓળખ્યો છે. આમ, તે સંજોગોમાં અને આર.એમ. મલકાણી (સુપ્રા) ના કેસમાં નિર્ધારિત ગુણોત્તરને જોતાં , માર્ક 38/1 પર નિર્મિત સીડી સ્વીકાર્ય પુરાવા હશે.
15. વિદ્વાન એડવોકેટ શ્રી બારોટની રજૂઆત જેમાં જણાવ્યું હતું કે ઉત્તરદાતા નં. 2 પર તેમના અવાજની ચકાસણી માટે તેમના અવાજનો નમૂનો આપવા માટે કોઈ ફરજ પાડવી જોઈએ નહીં જેથી જ્યારે તેણે તેનો ઇનકાર કર્યો હોય. ડીવી એક્ટની કલમ 31 ના ચોક્કસ સંદર્ભ સાથે , એડવોકેટ શ્રી બારોટે રજૂઆત કરી હતી કે અરજી અકાળ હશે કારણ કે સંરક્ષણ હુકમના કોઈપણ ભંગ અંગે રેકોર્ડ પર કંઈ આવ્યું નથી, જ્યાં પ્રતિવાદી પતિને આરોપી તરીકે ગણાવી શકાય અને આમ, જણાવ્યું હતું કે ઘરેલું હિંસાની કાર્યવાહીમાં, પતિનો દરજ્જો આરોપી તરીકે નથી અને તેથી, કોઈ અવાજ પરીક્ષણ તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત હાથ ધરવામાં આવ્યો અને પતિ ઘરેલુ હિંસાના આરોપ માટે તે પોતાની બાબતનો બચાવ કરી રહ્યો હોય તેવી કાર્યવાહીમાં તેની સામે પુરાવા આપવા માટે ફરજ પાડી શકાય નહીં. 16. ઝિયાઉદ્દીન બુરહાનુદ્દીન બુખારી (સુપ્રા) ના કેસમાં નિર્ણય વિદ્વાન એડવોકેટ શ્રી અમીન દ્વારા આધાર રાખે છે, ચૂંટણી પ્રચાર દરમિયાનના ભાષણો નિર્ણયનો વિષય હતો જ્યાં કોર્ટે અવલોકન કર્યું છે કે ભાષણોની વિગતો અપીલકર્તાને જરૂરી એફિડેવિટ સાથે અરજી સાથે જોડાયેલા નિવેદનોમાં ખૂબ વિગતવાર આપવામાં આવ્યા હતા. એવી ધારણા સાથે નોંધવું કે જો કોઈ પક્ષ દ્વારા અપૂરતી વિગતોના આધારે વાંધો વાસ્તવમાં છોડી દેવામાં આવે જેથી કરીને તેના પર રચાયેલ મુદ્દાનો પ્રયાસ કરવામાં ન આવે, તો પક્ષને વધુ વિગતોની કથિત અછતથી કોઈ ગેરલાભ થઈ શક્યો ન હોત જે ખરેખર બાબતો છે. પુરાવાના. એવું અવલોકન કરવામાં આવ્યું હતું કે કાયદામાં વિગતોના રૂપમાં અરજી સાથે સંપૂર્ણ પુરાવા સેટ કરવાની જરૂર નથી. અહીં હાલના તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદામાં તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત બાબત, અરજદારે ટ્રાન્સક્રિપ્ટ ફોર્મમાં સીડીમાં રેકોર્ડ કરાયેલી વાતચીતની વિગતો સુયોજિત કરી છે. અરજદાર પત્ની તરીકે અને પ્રતિવાદી પતિ તરીકે અને પરિવારના અન્ય સભ્યો વચ્ચે થયેલી વાતચીતનું ટ્રાન્સક્રિપ્ટ દ્વારા કોર્ટને મૂલ્યાંકન કરવામાં આવ્યું છે. સંદર્ભિત કેસમાં ટેપ રેકોર્ડ કરેલા ભાષણોને પુરાવા અધિનિયમની કલમ 3 હેઠળ વ્યાખ્યાયિત દસ્તાવેજ તરીકે ગણવામાં આવ્યા હતા અને હાઇકોર્ટ દ્વારા લેવામાં આવેલા અભિપ્રાયને માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતે માન્ય રાખ્યો હતો અને અવલોકન કર્યું હતું કે તે ફોટોગ્રાફ્સ કરતાં અલગ છે અને તે તેઓ નીચેની શરતોને સંતોષવા પર પુરાવામાં સ્વીકાર્ય હતા:-
(i) કથિત વ્યક્તિનો અવાજ રેકોર્ડના નિર્માતા દ્વારા અથવા તેને જાણતા અન્ય લોકો દ્વારા યોગ્ય રીતે ઓળખાયેલ હોવો જોઈએ. (ii) ખરેખર જે રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યું હતું તેની સચોટતા રેકોર્ડ બનાવનાર અને સંતોષકારક પુરાવા, પ્રત્યક્ષ અથવા તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત સંજોગોવશાત, દ્વારા સાબિત કરવાની રહેશે. જેથી રેકોર્ડ સાથે ચેડાં કરવાની શક્યતાઓને નકારી શકાય. (iii) રેકોર્ડ કરેલ વિષય પુરાવા અધિનિયમમાં મળેલ સુસંગતતાના નિયમો અનુસાર સુસંગત હોવાનું દર્શાવવું પડશે . 17. આ બાબતે પત્ની તરીકે અરજદારે કલમ 65B હેઠળના પ્રમાણપત્ર સાથે ટ્રાન્સક્રિપ્ટ સાથેની સીડી તૈયાર કરી છે જેમાં તેણીના તેમજ પતિ અને અન્ય પરિવારના સભ્યોનો સીડીમાં અવાજ ઓળખાય છે. આમ, આર.એમ. મલકાની (સુપ્રા) અને ઝિયાઉદ્દીન બુરહાનુદ્દીન બુખારી (સુપ્રા) ના કેસના ચુકાદાને ધ્યાનમાં રાખીને , રેકોર્ડ પર રજૂ કરાયેલી સીડી સ્વીકાર્ય પુરાવા હશે.
18. આ બાબતને અલગ-અલગ એંગલથી પણ વખાણવી જરૂરી છે જ્યાં DV એક્ટ હેઠળની કાર્યવાહી પીડિત વ્યક્તિઓ વચ્ચેની છે જેમાં પત્ની અને પ્રતિવાદી જેમાં પતિ અને પરિવારના સભ્યોનો સમાવેશ થાય છે તે મહિલાઓ કોણ હશે. આ કાર્યવાહી NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 હિંસાનો ભોગ બનેલી મહિલાઓના અધિકારોના અવ્યાખ્યાયિત સંરક્ષણ માટે છે અને જેનો ઉદ્દેશ્યમાં ઘરેલું હિંસાની આવી ઘટનાઓને રોકવાનો છે. સમાજ. વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ કે જેઓ DV એક્ટ હેઠળના કેસો સાથે કામ કરી રહ્યા છે તેઓએ કાયદાના મંજૂર ઑબ્જેક્ટને ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે. આમ, તે બાબતને ધ્યાનમાં રાખીને, મેજિસ્ટ્રેટને કલમ 28(2) હેઠળ કલમ 12 અથવા કલમ 23 ની પેટા-કલમ (2) હેઠળ અરજીના નિકાલ માટેની પોતાની પ્રક્રિયા નક્કી કરવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે . દરેક કાર્યવાહી એવી રીતે હાથ ધરવી જોઈએ જે પ્રકૃતિમાં સમાવિષ્ટ હોય. ધારાસભાએ સંરક્ષણ અધિકારીઓની સેવાઓ લેવા માટે કાયદાની કામગીરીમાં મેજિસ્ટ્રેટને મદદ કરવાનો પણ ઈરાદો રાખ્યો છે. મેજિસ્ટ્રેટને મદદ કરવાની અને ઘરેલુ હિંસાની ફરિયાદ મળતાં ઘરેલુ ઘટનાનો અહેવાલ તૈયાર કરવાની સુરક્ષા અધિકારીઓની ફરજ બને છે. ડીવી એક્ટની કલમ 12 હેઠળની અરજી પીડિત વ્યક્તિ અથવા સંરક્ષણ અધિકારી દ્વારા ખસેડી શકાય છે અથવા પીડિત વતી આવી કોઈપણ વ્યક્તિ તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો રજૂ કરી શકે છે: 16/07/ DV એક્ટ હેઠળ એક અથવા વધુ રાહતની માંગ કરતી મેજિસ્ટ્રેટને 2024 અવ્યાખ્યાયિત અરજી . ઉપરોક્ત જોગવાઈ જે સંબંધિતોને મેજિસ્ટ્રેટને ખસેડવાની સત્તા આપે છે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે છે કે સમાજમાં ઘરેલું હિંસાનો વધુ કોઈ ગુના ન બને. જ્યારે સંરક્ષણ અધિકારીની સહાય ફરજિયાત બની ગઈ છે અને કાઉન્સિલરોની સેવા તેમજ સેવા પૂરી પાડવામાં આવે છે અને કલ્યાણ નિષ્ણાતની સહાયથી કાર્યવાહી થાય છે, ત્યારે મેજિસ્ટ્રેટ ડીવી એક્ટ હેઠળની કાર્યવાહી સાથે વ્યવહાર કરવા માટે તમામ સહાયથી સજ્જ છે . DV એક્ટની કલમ 28(2) મેજિસ્ટ્રેટને કલમ 12 હેઠળ અરજીના નિકાલ માટે પોતાની પ્રક્રિયા અપનાવવાની વ્યાપક સત્તા આપે છે . એપ્લિકેશનનો અસ્વીકાર Exh.46 અને ક્રિમિનલ મિસ. અરજી નં. 2016 ના 12 એ ઑબ્જેક્ટની પુષ્ટિમાં નથી કે જે DV એક્ટની જોગવાઈ દ્વારા પ્રાપ્ત કરવા માંગવામાં આવે છે . DV એક્ટ હેઠળ ટ્રાયલ સાથે કામ કરતા વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટે ધ્યાનમાં રાખવું પડશે કે મહિલાઓ દ્વારા ઘરેલુ હિંસાની ફરિયાદ એવા પરિવારમાં હોય છે જ્યાં તેણી પરિવારથી ઘેરાયેલી હોય NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 જજમેન્ટ તારીખ: 16 07/2024 પતિના અવ્યાખ્યાયિત સભ્યો. વૈવાહિક પરિવારમાં તેણીનો કોઈ મિત્ર ન હોત. કાયદો ફક્ત તેણીનો મિત્ર હશે જે તેણીને પરિવારમાં ટેકો આપશે. ટેક્નોલોજીનો અદ્યતન વિકાસ તેણીને મદદ કરશે અને તેણીના ઘરેલુ હિંસાનો તેણીના કેસને સહિયારા પરિવારમાં લાવવામાં મદદ કરશે. રેકોર્ડ પરના આવા પુરાવાઓ વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા આવા પુરાવાના અસાધારણ પુરાવા માટે પૂછ્યા વિના સ્વીકારવા જોઈએ. કૌટુંબિક બાબતોમાં, અદાલતોને તમામ અહેવાલો, નિવેદનો, દસ્તાવેજો, બાબતો પરની માહિતી ટ્રાયલમાં લેવાની તમામ સત્તા છે જે વિવાદના અસરકારક નિર્ણયમાં કોર્ટને મદદ કરશે કે કેમ આવા દસ્તાવેજો ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ હેઠળ સુસંગત છે કે સ્વીકાર્ય છે . ની જોગવાઈ દ્વારા સામ્યતા દોરી શકાય છે કલમ 14 ફેમિલી કોર્ટ એક્ટ, જે નીચે મુજબ છે:- “14. ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 1872 ની અરજી .– ફેમિલી કોર્ટ પુરાવા તરીકે કોઈપણ અહેવાલ, નિવેદન, દસ્તાવેજો, માહિતી અથવા બાબત મેળવી શકે છે જે તેના મતે, તેને તટસ્થ સંદર્ભ R/CR સાથે અસરકારક રીતે વ્યવહાર કરવામાં મદદ કરી શકે છે. આરએ/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત વિવાદ, તે ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 1872 (1872 નો 1) હેઠળ અન્યથા સંબંધિત અથવા સ્વીકાર્ય હશે કે નહીં .” 19. કૌટુંબિક બાબતોમાં, આવા તમામ દસ્તાવેજો સ્વીકાર્ય બનશે, પછી ભલે તે દસ્તાવેજો સુસંગત બને કે ન હોય અથવા ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ અનુસાર સાબિત ન થઈ શકે . અહીં આ કિસ્સામાં, અરજદારે તેણે રેકોર્ડમાં રજૂ કરેલી સીડી માટે વધુ પુરાવા મેળવવા માટે અરજી Exh.46 ખસેડીને પ્રાર્થના કરીને કોર્ટને મદદ કરવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. FSL ઓથોરિટીનો રિપોર્ટ કોર્ટની મદદ માટે હશે. આરએમ મલકાની (સુપ્રા) અને ઝિયાઉદ્દીન બુરહાનુદ્દીન બુખારી (સુપ્રા) ના કેસમાં નિર્ણયને ધ્યાનમાં રાખીને સીડી પોતે જ સ્વીકાર્ય પુરાવા બની જાય છે , તેથી વધુ વૈવાહિક બાબત હોવાને કારણે, પક્ષકારોએ દસ્તાવેજો અથવા નિવેદન અથવા અન્ય કોઈ અહેવાલને સાબિત કરવાની જરૂર નથી. ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ અનુસાર , તે તમામ દસ્તાવેજોની સુસંગતતા અથવા સ્વીકાર્યતા માટે પડ્યા વિના, જે ટ્રાયલનો ભાગ બને છે, તે તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત પુરાવા તરીકે સ્વીકારવામાં આવે છે. અહીં હાલના કિસ્સામાં, જ્યારે પત્નીએ પહેલાથી જ સીડીની સીડી અને ટ્રાન્સક્રિપ્ટ, પતિ અને અન્ય પરિવારના સભ્યોના અવાજને ઓળખીને રેકોર્ડ પર તૈયાર કરી છે, ત્યારે તેણે રેકોર્ડ પર આનાથી વધુ સાબિત કરવાની જરૂર નથી. જો કે, કોર્ટને મદદ કરવા અને સીડીની વિશ્વસનીયતા સાબિત કરવા માટે, તેણીએ કલમ 65B હેઠળ હેશ મૂલ્ય અને પ્રમાણપત્ર પણ રેકોર્ડમાં મૂક્યું છે.
અવાજની ઓળખનો પ્રશ્ન નથી, કારણ કે તે પત્ની છે જે પતિ અને સાસરિયાઓનો અવાજ ઓળખી રહી છે જેની સાથે તે લગ્નજીવન દરમિયાન સાથે રહી હતી. જો કે રેકોર્ડિંગ પતિ અને પરિવારના સભ્યોની જાણ વગર હશે પરંતુ સીડી દ્વારા રેકોર્ડ કરાયેલ અને રેકોર્ડ પર મૂકવામાં આવેલી વ્યક્તિઓ વચ્ચેની વાતચીત ઘરેલું હિંસાના મુદ્દા સાથે સંબંધિત છે. પત્નીએ ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ મુજબ હેશ વેલ્યુ અને કલમ 65B પ્રમાણપત્ર રજૂ કરીને પ્રથમ દ્રષ્ટીએ સાબિત કર્યું છે કે રેકોર્ડ કરેલ ન્યુટ્રલ સિટેશન R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 માં કોઈ ભૂંસી નાખવામાં કે છેડછાડ કરવામાં આવી નથી. અવ્યાખ્યાયિત વાતચીત. હવે જે મુદ્દો સંબંધિત છે તે છે કે શું મેજિસ્ટ્રેટ વ્યક્તિને અવાજના નમૂના આપવા માટે નિર્દેશિત કરવાની સત્તા ધરાવે છે. તે નોંધવું સુસંગત બને છે કે ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષની કાર્યવાહી DV એક્ટ હેઠળ છે અને કાર્યવાહી ફોજદારી પ્રક્રિયા સંહિતા અનુસાર કરવામાં આવે છે. કાયદાની જોગવાઈ મુજબ, જ્યાં સુધી સંરક્ષણ આદેશનો ભંગ ન થાય ત્યાં સુધી પ્રતિવાદીને ‘આરોપી’ તરીકે ગણી શકાય નહીં. અહીં પ્રાર્થના કોઈ પોલીસને કોઈ આરોપીના અવાજના નમૂના લેવા માટેના નિર્દેશ માટે ન હતી, પરંતુ બંને પક્ષોને તેમના અવાજના નમૂના આપવા માટેનો આદેશ હતો.
20. વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા ઉલ્લેખિત રિતેશ સિન્હા (સુપ્રા) માં , નિર્ધારણ માટે પડતા પ્રશ્નો હતા:-
(i) શું ભારતના બંધારણની કલમ 20(3) , જે ગુનાના આરોપી વ્યક્તિને પોતાની વિરુદ્ધ સાક્ષી બનવાની ફરજ પાડવાથી રક્ષણ આપે છે, તે આવા આરોપીને અભ્યાસક્રમ દરમિયાન તેના અવાજનો નમૂનો આપવા માટે ફરજ પાડવામાં આવે તે સામે રક્ષણ આપે છે. તટસ્થ સંદર્ભમાં તપાસ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અપરાખ્યાયિત ગુનો? (ii) ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ 20(3) નું કોઈ ઉલ્લંઘન નથી એમ ધારીને , સંહિતામાં કોઈ જોગવાઈની ગેરહાજરીમાં, મેજિસ્ટ્રેટ તપાસ એજન્સીને આરોપી વ્યક્તિના અવાજના નમૂનાને રેકોર્ડ કરવા માટે અધિકૃત કરી શકે છે? ગુનો? 21. બોમ્બે સ્ટેટ વિ. કાઠી કાલુ ઓઘાડ, MANU/SC/0134/1961 :AIR 1961 SC 1808 માં નિર્ધારિત ગુણોત્તરને પગલે પ્રથમ પ્રશ્નનો નકારાત્મક જવાબ આપવામાં આવ્યો . બીજા પ્રશ્નમાં અભિપ્રાયનો તફાવત આવ્યો.
22. એક અભિપ્રાય એવો હતો કે અવાજના નમૂનાને “આવા અન્ય પરીક્ષણો” વાક્યમાં સમાવી શકાય છે. Ejusdem generis ના સિદ્ધાંતને લાગુ કરીને Cr.PC ની કલમ 53 ના ખુલાસા (a) માં હાજર થવું અને માનવામાં આવતું હતું કે Cr.PC ની કલમ 53 હેઠળ મેજિસ્ટ્રેટને સહાયમાં અવાજના નમૂના લેવાની પરવાનગી આપતો આદેશ પસાર કરવાની ગર્ભિત સત્તા હશે. ફોજદારી તપાસ. જ્યારે અન્ય મત એવો હતો કે તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 આરોપી પર તેના અવાજના નમૂના આપવા માટે અવ્યાખ્યાયિત ફરજિયાત વિધાનસભા દ્વારા પસાર કરાયેલ કાયદાના આધારે અધિકૃત હોવી જોઈએ. ન્યાયિક અર્થઘટનની પ્રક્રિયાને બદલે. તે અભિપ્રાય વ્યક્ત કરતી વખતે, 23મી જૂન, 2006 થી અમલમાં મૂકવામાં આવેલા 2005 ના અધિનિયમ નં. 25 દ્વારા Cr.PC ની કલમ 53 , 53A અને 311-A માં સુધારાની નોંધ લેવામાં આવી હતી , જે સુધારાઓ લાવ્યા ન હતા. Cr.PC ની ઉપરોક્ત જોગવાઈઓ ., ગુનાહિત આરોપની તપાસના હેતુ માટે આરોપીને તેના/તેણીના અવાજનો નમૂનો આપવા માટે ફરજ પાડવાની ટ્રાયલ કોર્ટમાં કોઈપણ સત્તા. 23. રિતેશ સિંહા (સુપ્રા) ના નીચેના ફકરાનો સંદર્ભ આરોપીને તેના અવાજનો નમૂનો આપવા માટે ફરજ પાડવા માટે ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટને સત્તા આપતી પૃષ્ઠભૂમિને સમજવા માટે સુસંગત રહેશે:-
“13. ભારતના કાયદા પંચે, 29મી ઓગસ્ટ, 1980 ના રોજના તેના 87મા અહેવાલમાં, હાલમાં કોર્ટ સમક્ષ મુકાયેલા પ્રશ્નનો સામનો કરવાનો પ્રસંગ પણ હતો. કાયદા પંચે આ બાબતની તપાસ કરી NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તા આઇડેન્ટિફિકેશન ઑફ પ્રિઝનર્સ એક્ટ, 1920 ની કલમ 5 માટે યોગ્ય રહેશે જેથી કરીને આરોપી વ્યક્તિને તેના અવાજનો નમૂનો આપવા દબાણ કરવા માટે ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટને સત્તા આપવામાં આવે. 1980 સંબંધિત હશે. વૉઇસ પ્રિન્ટ એ વૉઇસનું વિઝ્યુઅલ રેકોર્ડિંગ છે. તે મુખ્યત્વે “ફોર્મન્ટ્સ” ની સ્થિતિ પર આધાર રાખે છે. આ આપેલ આવર્તન પર ધ્વનિ ઊર્જાનું કેન્દ્રિત છે. એવું કહેવામાં આવે છે કે “ફ્રીક્વન્સી ડોમેન” માં તેમની સ્થિતિ દરેક વક્તા માટે અનન્ય છે. વૉઇસ પ્રિન્ટ્સ ફિંગર પ્રિન્ટ્સ જેવું લાગે છે, જેમાં દરેક વ્યક્તિનો વિશિષ્ટ અવાજ હોય છે જેમાં સ્વર પોલાણ અને ઉચ્ચારણ દ્વારા નિર્ધારિત લાક્ષણિક લક્ષણો હોય છે. વૉઇસ-પ્રિન્ટ આઇડેન્ટિફિકેશનના અસંખ્ય વ્યવહારુ ઉપયોગો હોવાનું જણાય છે. ઇંગ્લેન્ડમાં, નવેમ્બર 1967 માં, વિન્ચેસ્ટર મેજિસ્ટ્રેટ કોર્ટમાં, એક વ્યક્તિ પર દૂષિત ટેલિફોન કૉલ્સ કરવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. વૉઇસ-પ્રિન્ટ આઇડેન્ટિફિકેશન (સ્પેક્ટ્રોગ્રાફ)નો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો અને આરોપીને દોષી ઠેરવવામાં આવ્યો હતો.” તટસ્થ પ્રમાણપત્ર R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત ****** ઘણીવાર, પોલીસને તક આપવાના હેતુથી આરોપી વ્યક્તિ બોલે તે ઇચ્છનીય બને છે તેનો અવાજ સાંભળવા અને તેને ફોજદારી ગુનેગાર તરીકે ઓળખવાનો પ્રયાસ કરો. આરોપી વ્યક્તિના અવાજ અને ટેલિફોન ટેપીંગ દ્વારા મેળવવામાં આવેલ ગુનેગારના રેકોર્ડેડ અવાજ વચ્ચે પણ સરખામણી ઈચ્છી શકાય છે. ગુનાના પુરાવાની સુવિધા માટે પોલીસને ગમશે કે આરોપીને બોલવા માટે ફરજ પાડવામાં આવે, અને તે પણ 2 ફકરો 5.27, ભારતના કાયદા પંચના 87મા અહેવાલને રેકોર્ડ કરેલો તેનો અવાજ “વોઈસ પ્રિન્ટ” માં રૂપાંતરિત કરી શકાય. ………………………………………………………. …………………………………………………………. …………………………… જો કે, જો આરોપી આવા અવાજ રજૂ કરવાનો ઇનકાર કરે તો, ત્યાં તેને આમ કરવા માટે દબાણ કરવા માટે કોઈ કાનૂની મંજૂરી નથી, અને તે હેતુ માટે બળનો ઉપયોગ ગેરકાયદેસર હશે. *** *** *** કલમ 5 નો અવકાશ બીજા પાસામાં વિસ્તારવાની જરૂર છે. ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ હેઠળ પોલીસને આપવામાં આવેલી તપાસની સામાન્ય સત્તા આરોપીને તેના અવાજનો નમૂનો રજૂ કરવાની આવશ્યકતાની સત્તા સૂચિત કરી શકતી નથી. NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અપરાખ્યાયિત અપરાધી ગુનેગારના અવાજ સાથે અવ્યાખ્યાયિત ન હોય તેવા કિસ્સાઓ જાણવામાં આવ્યા હતા પરંતુ આરોપીને ફરજ પાડી શકાય કે કેમ તે પ્રશ્ન છે. આમ કરવા માટે ભારતમાં અત્યાર સુધી ચર્ચા થઈ હોય તેવું લાગતું નથી. ભારતમાં એવી કોઈ ચોક્કસ કાયદાકીય જોગવાઈ નથી કે જે સ્પષ્ટપણે પોલીસ અધિકારી અથવા કોર્ટને સત્તા આપે છે કે આરોપી વ્યક્તિને તેના અવાજનો નમૂનો રજૂ કરવાની જરૂર છે.” 24. ચુકાદો નોંધે છે કે જો આરોપી આવા અવાજ આપવાનો ઇનકાર કરે છે, તો તેને આવું કરવા માટે દબાણ કરવા માટે કોઈ કાનૂની મંજૂરી નથી અને તે હેતુ માટે બળનો ઉપયોગ ગેરકાયદેસર હશે. 25. હાલની કાર્યવાહીમાં જે વાત અજાણ હતી તે DV કાયદા હેઠળની ટ્રાયલ અંશતઃ અર્ધ-સિવિલ પ્રકૃતિની છે. ફોજદારી કાર્યવાહીમાં જ્યાં આરોપીને મૌન જાળવવાનો અધિકાર છે, ત્યાં અવાજનો નમૂનો આપવા માટે કોઈ ફરજિયાત રહેશે નહીં કારણ કે કાર્યવાહીએ આરોપી સામેનો કેસ તમામ વ્યાજબી શંકાથી પર સાબિત કરવાનો હોય છે. આરોપી સામે ફોજદારી ટ્રાયલ પ્રકૃતિમાં સહભાગી નથી. જ્યારે ડીવી એક્ટ હેઠળ , બંને પક્ષો ટ્રાયલના નિર્ણયમાં સમાન રીતે ફાળો આપે છે. પુરાવાઓની પ્રશંસા NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 કાર્યવાહીમાં અવ્યાખ્યાયિત ‘સંભાવનાઓની પ્રાધાન્યતા’ના સંદર્ભમાં છે, જેનો અર્થ છે કે વ્યક્તિના મનમાં વિશ્વાસની નિશ્ચિતતાની ડિગ્રી કોર્ટ કે જેના દ્વારા તેને ખાતરી થાય છે કે “તથ્યનું અસ્તિત્વ તેના બિન-અસ્તિત્વ કરતાં વધુ સંભવિત છે”. DV એક્ટ હેઠળની કાર્યવાહી જોકે Cr.PC ને અનુસરે છે . પરંતુ અર્ધ-સિવિલ પ્રકૃતિની હોવાથી, કાર્યવાહી સિવિલ સુટમાં વાદી અને પ્રતિવાદી વચ્ચે જેટલી સારી છે. કોર્ટ પાસે સરખામણી કરવાની પૂરતી શક્તિ છે. ટ્રાયલ દરમિયાન, અદાલતે કોર્ટની કાર્યવાહી દરમિયાન પક્ષકારોનો અવાજ પહેલાથી જ સાંભળ્યો હશે જેથી તેઓ જ્યારે ઊલટતપાસ હેઠળ હોય. કોર્ટ દ્વારા મૌખિક પુરાવાઓ સાંભળવામાં આવે છે અને પછી પક્ષકારોના પુરાવા તરીકે કોર્ટની કાર્યવાહીમાં જુબાની તરીકે લખવામાં આવે છે. અહીં હાથ પરના કેસમાં, કોર્ટ માટે પક્ષકારોના અવાજના નમૂના મોકલવા જરૂરી ન હતા. આ અર્ધ સિવિલ કાર્યવાહીમાં બંને પક્ષકારોના પુરાવાઓ કોર્ટ સમક્ષ મૌખિક રીતે રજૂ કર્યા પછી જ છે. કોર્ટ દ્વારા બંને પક્ષોનો અવાજ સાંભળવામાં આવે છે. મેજિસ્ટ્રેટને માત્ર જરૂરી હતું તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત સીડીમાં રેકોર્ડ કરાયેલ પક્ષકારોના અવાજની તુલના કરો. બંને પક્ષકારોના અવાજના નમૂના મોકલવાની પ્રાર્થના કોર્ટની મદદ માટે હતી. આવી પ્રાર્થનાનો અસ્વીકાર માત્ર એ આધાર પર હોઈ શકે છે કે અદાલત કોઈપણ નિષ્ણાત અભિપ્રાય વિના અવાજની તુલના કરવા માટે પૂરતી સક્ષમ છે. કોર્ટ ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 1872ની કલમ 73 ની જોગવાઈ હેઠળ સરખામણીની સત્તા મેળવી શકે છે. કલમ 73 નીચે મુજબ વાંચે છે:-
“73. સ્વીકૃત અથવા સાબિત થયેલા અન્ય લોકો સાથે સહી, લેખન અથવા સીલની સરખામણી.- હસ્તાક્ષર, લેખન અથવા સીલ તે વ્યક્તિની છે કે જેના દ્વારા તે લખવામાં આવે છે અથવા બનાવવામાં આવે છે તે નક્કી કરવા માટે, કોઈપણ હસ્તાક્ષર, લેખન અથવા સીલ કોર્ટના સંતોષ માટે સ્વીકારવામાં આવે છે અથવા સાબિત થાય છે કે તે લખવામાં આવ્યું છે અથવા બનાવવામાં આવ્યું છે. તે વ્યક્તિ દ્વારા સાબિત કરવાની સાથે તેની તુલના કરી શકાય છે, જો કે તે હસ્તાક્ષર, લેખન અથવા સીલ અન્ય કોઈ હેતુ માટે બનાવવામાં અથવા સાબિત કરવામાં આવી નથી. કોર્ટ કોર્ટમાં હાજર કોઈપણ વ્યક્તિને NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત અથવા આંકડાઓ લખવા માટે નિર્દેશ આપી શકે છે જેથી કોર્ટને આ રીતે લખાયેલા શબ્દો અથવા આંકડાઓની તુલના કરવામાં સક્ષમ બનાવી શકાય. આવી વ્યક્તિ દ્વારા લખવામાં આવેલ કથિત કોઈપણ શબ્દો અથવા આંકડાઓ સાથે. [આ વિભાગ કોઈપણ જરૂરી ફેરફારો સાથે, આંગળીની છાપ પર પણ લાગુ પડે છે.]” 26. ભારતીય પુરાવા અધિનિયમની કલમ 73 કોર્ટને સત્તા આપે છે કે તે કોર્ટમાં હાજર કોઈપણ વ્યક્તિને કોઈપણ શબ્દો અથવા આંકડાઓ લખવા માટે નિર્દેશિત કરવા માટે કોર્ટને સક્ષમ કરવાના હેતુથી કોઈપણ શબ્દો અથવા આંકડાઓ સાથે આ રીતે લખેલા શબ્દો અથવા આંકડાઓની તુલના કરી શકે. આવા વ્યક્તિ દ્વારા લખાયેલ છે. સક્ષમ જોગવાઈએ કોર્ટને કોઈપણ જરૂરી ફેરફારો સાથે, આંગળીઓની છાપ માટે સશક્તિકરણ કર્યું છે. 27. અહીં હાલના કેસમાં, કોર્ટ સમક્ષ બંને પક્ષોનો અવાજ સાંભળવામાં આવ્યો હતો કારણ કે તેઓએ કોર્ટ સમક્ષ ઊલટતપાસ રજૂ કરી હતી, સરખામણી માટેનો અવાજ કોર્ટ સમક્ષ પહેલેથી જ હતો. આમ, કોર્ટ તેના પોતાના અવાજની તુલના કરી શકે છે. રિતેશ સિંહા (સુપ્રા) ના કેસમાં નોંધ્યું છે કે “પ્રક્રિયા એ તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત હેન્ડમેઇડ છે, ન્યાયની રખાત નથી અને તેને નિષ્ફળ કરવાની મંજૂરી આપી શકાતી નથી. મુકદ્દમામાં ફેક્ટ-ફાઇન્ડિંગ કોર્સ”.
28. રિતેશ સિન્હા (સુપ્રા) માં ઉઠાવવામાં આવેલા પ્રથમ પ્રશ્નના સંદર્ભમાં સંબંધિત અવલોકન આરોપી વ્યક્તિની જુબાની પર લેવામાં આવેલા અભિપ્રાય વિશે ઉલ્લેખ કરવા માટે યોગ્ય રહેશે.
“9. પ્રથમ પ્રશ્ન પર અપીલની સુનાવણી કરતા વિદ્વાન ન્યાયાધીશો વચ્ચે સર્વસંમતિ હોવા છતાં, જેના પર અપીલકર્તાના વિદ્વાન વકીલે પણ વધુ ભાર મૂક્યો નથી, તે કસોટીની મજબૂતાઈ પર પ્રશ્નનો જવાબ આપવા માટે ચર્ચાઓ પૂર્ણ કરવી યોગ્ય રહેશે . આ કોર્ટ દ્વારા બોમ્બે સ્ટેટ વિ. કાથી કાલુ ઓઘાડ (સુપ્રા) બહુમતી વતી બોલતા તત્કાલિન વિદ્વાન મુખ્ય ન્યાયાધીશ બી.પી. સિંહાનું માનવું હતું કે કલમ 20(3) માં સમાવિષ્ટ બંધારણીય જોગવાઈ દ્વારા વિચારવામાં આવેલ પ્રતિબંધ . ફક્ત આરોપીની જુબાનીના કેસોમાં જ આવે છે જે સ્વ-ગુનેગાર હોય અથવા એવા પાત્રની હોય કે જેમાં પોતે આરોપીને દોષિત ઠેરવવાની વૃત્તિ હોય તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 આરોપીની અવ્યાખ્યાયિત અપરાધ અને બંધારણની કલમ 20(3) હેઠળ આવી કાર્યવાહી પ્રતિબંધિત છે કે કેમ તે નક્કી કરવાનો આદેશ . તત્કાલિન મુખ્ય ન્યાયાધીશ બી.પી. સિંહાના નીચેના અવલોકનો યાદ કરવા યોગ્ય રહેશે કારણ કે તે જ નિર્ણાયક રીતે ઉદ્ભવતા પ્રથમ પ્રશ્નને નિર્ધારિત કરે છે. તે જ, તેથી, નીચે કાઢવામાં આવે છે: “(11) ……….એ સારી રીતે પ્રસ્થાપિત છે કે કલમ 20 ની કલમ (3) એક આરોપી વ્યક્તિ દ્વારા સ્વ-અપરાધ સામે નિર્દેશિત છે. સ્વ-અપરાધનો અર્થ આના આધારે માહિતી પહોંચાડવી જોઈએ. માહિતી આપનાર વ્યક્તિનું અંગત જ્ઞાન અને કોર્ટમાં દસ્તાવેજો બનાવવાની માત્ર યાંત્રિક પ્રક્રિયાનો સમાવેશ કરી શકાતો નથી જે વિવાદના કોઈપણ મુદ્દા પર પ્રકાશ ફેંકી શકે છે, પરંતુ જેમાં તેના અંગત જ્ઞાનના આધારે આરોપીનું કોઈ નિવેદન નથી. …….. (12) આરોપી વ્યક્તિ દ્વારા આપેલી જુબાની સ્વ-ગુનાહિત હોવાનું કહી શકાય, જેની ફરજિયાત બંધારણીય જોગવાઈના પ્રતિબંધની અંદર આવે છે, તે એવા પાત્રની હોવી જોઈએ કે તે પોતે જ તે વલણ ધરાવતું હોવું જોઈએ. આરોપીઓને દોષિત ઠેરવવા માટે, જો વાસ્તવમાં આમ કરવા માટે નહીં. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, તે એક નિવેદન હોવું જોઈએ જે આરોપી વ્યક્તિ વિરુદ્ધ ઓછામાં ઓછું NEUTRAL CITATION R/CR.RA/1243/2023 જજમેન્ટ DATED: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત સંભવિત, પોતે જ ધ્યાનમાં લેવામાં આવે. હસ્તાક્ષર અથવા હસ્તાક્ષર અથવા આંગળીની છાપ પોતે જ નમૂનો, સંપૂર્ણ નિરુપદ્રવી હોવાનો કોઈ સાક્ષી નથી, કારણ કે તે અપરિવર્તનશીલ છે; સિવાય કે, ભાગ્યે જ એવા કિસ્સાઓમાં કે જ્યાં આંગળીઓની પટ્ટીઓ અથવા લેખનની શૈલી સાથે ચેડાં કરવામાં આવ્યા હોય. કોર્ટને ખાતરી આપવા માટે કે પુરાવાના અન્ય ટુકડાઓ પર આધારિત તેનું અનુમાન વિશ્વસનીય છે તે માટે તે માત્ર સરખામણી માટેની સામગ્રી છે. તેઓ ન તો મૌખિક કે દસ્તાવેજી પુરાવા છે પરંતુ તે સામગ્રી પુરાવાની ત્રીજી શ્રેણીના છે જે ‘જુબાની’ ની મર્યાદાની બહાર છે. 29. બીજા પ્રશ્નનો જવાબ આપતી વખતે, તે ફકરા 21 માં નીચે મુજબ જોવામાં આવ્યું છે:- “21. બંધારણીય અદાલતો દ્વારા અધિકારક્ષેત્રની કવાયત સમકાલીન વાસ્તવિકતાઓ/જમીન પર અસ્તિત્વમાં રહેલી વાસ્તવિકતાઓ દ્વારા માર્ગદર્શન આપવી જોઈએ. ન્યાયિક શક્તિને અણગમતા પરિમાણોમાં ફસાઈ જવાની મંજૂરી આપવી જોઈએ નહીં અથવા કઠોર સિદ્ધાંતો દ્વારા માર્ગદર્શન આપવું જોઈએ. સાચું છે, ન્યાયિક કાર્ય કાયદાનું નિર્માણ કરવાનું નથી. પરંતુ એવી પરિસ્થિતિમાં જ્યાં ન્યાયની હાકલ અને તે પણ મોટી સંખ્યામાં જેઓ કોર્ટ સમક્ષ લિસના પક્ષકાર નથી, કાનૂનના શાંત પાસા પર અભિપ્રાયની અભિવ્યક્તિની માંગ કરે છે, આવી રદબાતલ ભરવી આવશ્યક છે તટસ્થ સંદર્ભ R/ CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 માત્ર ઇજ્યુસડેમ જનરિસના સિદ્ધાંત પર જ નહીં પરંતુ આ બાબતે તાત્કાલિક કાર્યવાહી કરવા માટે વિધાનસભાને બોલાવવા સાથે નિકટવર્તી આવશ્યકતાના સિદ્ધાંત પર પણ અવ્યાખ્યાયિત નથી.” 30. અને છેલ્લે સુપ્રીમ કોર્ટે ફકરા 25 માં નીચેની શરતોમાં લીધેલ અભિપ્રાય:- “25. ઉપરોક્ત ચર્ચાઓના પ્રકાશમાં, અમે નિઃસંકોચપણે એ અભિપ્રાય લઈએ છીએ કે જ્યાં સુધી સંસદ દ્વારા ફોજદારી કાર્યવાહીની સંહિતામાં સ્પષ્ટ જોગવાઈઓ દાખલ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી , ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટને કોઈ વ્યક્તિને તેના અવાજનો નમૂનો આપવાનો આદેશ આપવાની સત્તા સ્વીકારવી જોઈએ. ગુનાની તપાસના હેતુ માટે ન્યાયિક અર્થઘટનની પ્રક્રિયા દ્વારા અને ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ 142 હેઠળના અધિકારક્ષેત્રનો ઉપયોગ કરીને અમે તે મુજબ આદેશ આપીએ છીએ ઉપરના સંદર્ભમાં.” 31. આમ આવશ્યકપણે અનુસરે છે કે ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટ પાસે વ્યક્તિને તેના અવાજનો નમૂનો આપવાનો આદેશ આપવાની સત્તા છે, આવો આદેશ આરોપી વિરુદ્ધ પણ હોઈ શકે છે, જે ગુનાની તપાસના હેતુ માટે હશે. જો કે, વૈવાહિક કાર્યવાહીમાં, જ્યાં સુધી ભારતીય તટસ્થ સંદર્ભ R/CR.RA/1243/2023 ચુકાદો તારીખ: 16/07/2024 અવ્યાખ્યાયિત પીનલ કોડ હેઠળ, વ્યક્તિઓની સ્થિતિ પતિ-પત્નીની હશે, અને તેની વિરુદ્ધ કોઈ પ્રતિબંધ કામ કરશે નહીં. તેઓ લગ્ન દરમિયાન વાતચીત જાહેર કરવા માટે. ઈન્ડિયન એવિડન્સ એક્ટ, 1872ની કલમ 122 હેઠળ જોગવાઈ કર્યા મુજબ , પતિ કે પત્ની લગ્ન દરમિયાન વાતચીતને જાહેર ન કરવાના કોઈપણ વિશેષાધિકારનો દાવો કરી શકતા નથી, એક દ્વારા બીજા વિરુદ્ધ દાખલ કરવામાં આવેલી કાર્યવાહીમાં. સીડીમાં નોંધાયેલ સંદેશાવ્યવહાર ડીવી એક્ટ હેઠળની કાર્યવાહીનો ભાગ બનશે . 32. ઉપરોક્ત બાબતોને ધ્યાનમાં રાખીને, વર્તમાન અરજીની મંજૂરી છે. 20.10.2022 ના રોજનો આદેશ વિદ્વાન 9મા એડિશનલ ચીફ મેટ્રોપોલિટન મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા ક્રિમિનલ મિસ્કમાં પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. 2016ની અરજી નં.12 અને 2023ની ક્રિમિનલ અપીલ નં.197માં વિદ્વાન એડિશનલ સેશન્સ જજ દ્વારા પસાર કરાયેલ 18.8.2023ના આદેશને રદ કરવામાં આવે છે અને તેને બાજુ પર રાખવામાં આવે છે.
(ગીતા ગોપી, જે) મૌલિક Gujarat High Court
Jil W/O Priyank Manubhai Choksi vs State Of Gujarat on 16 July, 2024
Author: Gita Gopi
Bench: Gita Gopi
NEUTRAL CITATION
R/CR.RA/1243/2023 JUDGMENT DATED: 16/07/2024
undefined
IN THE HIGH COURT OF GUJARAT AT AHMEDABAD
R/CRIMINAL REVISION APPLICATION (FOR DOMESTIC VIOLENCE) NO.
1243 of 2023
FOR APPROVAL AND SIGNATURE:
HONOURABLE MS. JUSTICE GITA GOPI
==========================================================
1 Whether Reporters of Local Papers may be allowed No
to see the judgment ?
2 To be referred to the Reporter or not ? Yes
3 Whether their Lordships wish to see the fair copy No
of the judgment ?
4 Whether this case involves a substantial question No
of law as to the interpretation of the Constitution
of India or any order made thereunder ?
==========================================================
JIL W/O PRIYANK MANUBHAI CHOKSI
Versus
STATE OF GUJARAT & ANR.
==========================================================
Appearance:
MS HETU M SUDARSHAN(10051) for the petitioner(s) No. 1
MR NARENDRA K AMIN(9506) for the petitioner(s) No. 1
MR HARDIK MEHTA, ADDITIONAL PUBLIC PROSECUTOR for the
Respondent(s) No. 1
MR M M SHAIKIH(11314) for the Respondent(s) No. 2
MR PRATIK B BAROT(3711) for the Respondent(s) No. 2
==========================================================
CORAM:HONOURABLE MS. JUSTICE GITA GOPI
Date : 16/07/2024
ORAL JUDGMENT
[This section applies also, with any necessary modifications, to finger- impressions.]”
કોરમ: માનનીય એમ.એસ. જસ્ટિસ ગીતા ગોપી
તારીખ: 16/07/2024
ઓરલ જજમેન્ટ