આરોપી ડિફોલ્ટ જામીન મેળવવા હક્કદાર છે . સુપ્રીમ કોર્ટે ગુજરાત હાઇકોર્ટ નો હુકમ ફેરવી નાખ્યો.

કોર્ટ – ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલત

પ્રશસ્તિપત્ર – જીગર @ જીમી પ્રવિણચંદ્ર આડતીયા વિરુદ્ધ ગુજરાત રાજ્ય (2022)

ભારતની માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતે ઠરાવ્યું છે કે તપાસ પૂર્ણ કરવા માટે સમય વધારવાની મંજૂરી એ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ, 1973ની કલમ 167 હેઠળ ડિફોલ્ટ જામીન માટે અરજી કરવાનો આરોપીનો અયોગ્ય અધિકાર છીનવી લે છે.

એવું માનવામાં આવે છે કે સમય લંબાવવા માટેની અરજી પર વિચારણા સમયે આરોપીને કોર્ટ સમક્ષ રજૂ કરવામાં નિષ્ફળતા એ બંધારણની કલમ 21 હેઠળ આપેલા અધિકારના ઉલ્લંઘન સમાન ગણાશે.

પેરા – 36

સમય લંબાવવાની મંજૂરીનું તાર્કિક અને કાનૂની પરિણામ એ છે કે ડિફોલ્ટ જામીનનો દાવો કરવા માટે આરોપીને ઉપલબ્ધ અયોગ્ય અધિકારની વંચિતતા. જો અમે દલીલ સ્વીકારીએ કે આરોપીને કોર્ટ સમક્ષ રજૂ કરવામાં ફરિયાદ પક્ષની નિષ્ફળતા અને તેને જાણ કરવામાં કે કોર્ટ દ્વારા મુદતની અરજી પર વિચારણા કરવામાં આવી રહી છે તે માત્ર પ્રક્રિયાગત અનિયમિતતા છે, તો તે પેટા-કલમ દ્વારા ઉમેરાયેલી જોગવાઈને નકારી કાઢશે. 2) 2015 અધિનિયમની કલમ 20 ની અને તે બંધારણની કલમ 21 દ્વારા આપવામાં આવેલા અધિકારોના ઉલ્લંઘન સમાન હોઈ શકે છે.

કારણ એ છે કે સમય લંબાવવાથી આરોપીનો ડિફોલ્ટ જામીન મેળવવાનો અધિકાર છીનવાઈ જાય છે જે બંધારણની કલમ 21 હેઠળ આપેલા મૂળભૂત અધિકારો સાથે આંતરિક રીતે જોડાયેલ છે. બંધારણના અનુચ્છેદ 21 દ્વારા વિચારવામાં આવેલી પ્રક્રિયા જે વ્યક્તિની સ્વતંત્રતા છીનવી લેતા પહેલા અનુસરવી જરૂરી છે તે ન્યાયી અને વ્યાજબી પ્રક્રિયા હોવી જોઈએ.

હકીકતમાં, આર્ટિકલ 21 દ્વારા બાંયધરી આપવામાં આવેલી સ્વતંત્રતાના રક્ષણમાં પ્રક્રિયાગત રક્ષકો મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. કોર્ટ સમક્ષ શારીરિક રીતે અથવા વર્ચ્યુઅલ રીતે આરોપીની હાજરી મેળવવામાં નિષ્ફળતા અને તેને જાણ કરવામાં નિષ્ફળતા કે સરકારી વકીલ દ્વારા અરજી કરવામાં આવી હતી. સમય વધારવાની વિચારણા કરવામાં આવી રહી છે, તે માત્ર પ્રક્રિયાગત અનિયમિતતા નથી. કલમ 21 હેઠળ આરોપીના અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરતી તે ઘોર ગેરકાયદેસરતા છે. 

Court – Supreme Court of India

Citation – Jigar @ Jimmy Pravinchandra Adatiya v/s State of Gujarat (2022)

Hon’ble Supreme Court of India has held that grant of extension of time to complete the investigation takes away the indefeasible right of the accused to apply for default bail under aegis of Section 167 of the Code of Criminal Procedure, 1973.

It is held that the failure to produce the accused before the Court at the time of consideration of the application for extension of time will amount to a violation of the right guaranteed under Article 21 of the Constitution.

Para – 36

The logical and legal consequence of the grant of extension of time is the deprivation of the indefeasible right available to the accused to claim a default bail. If we accept the argument that the failure of the prosecution to produce the accused before the Court and to inform him that the application of extension is being considered by the Court is a mere procedural irregularity, it will negate the proviso added by sub-section (2) of Section 20 of the 2015 Act and that may amount to violation of rights conferred by Article 21 of the Constitution.

The reason is the grant of the extension of time takes away the right of the accused to get default bail which is intrinsically connected with the fundamental rights guaranteed under Article 21 of the Constitution. The procedure contemplated by Article 21 of the Constitution which is required to be followed before the liberty of a person is taken away has to be a fair and reasonable procedure.

In fact, procedural safeguards play an important role in protecting the liberty guaranteed by Article 21. The failure to procure the presence of the accused either physically or virtually before the Court and the failure to inform him that the application made by the Public Prosecutor for the extension of time is being considered, is not a mere procedural irregularity. It is gross illegality that violates the rights of the accused under Article 21.

Drafted by Abhijit Mishra