R/SCR.A/12711/2023 ઓર્ડર તારીખ: 07/10/2023
અમદાવાદ ખાતે ગુજરાતની હાઈકોર્ટમાં
આર/સ્પેશિયલ ફોજદારી અરજી (નિર્દેશ) નં. 2023 ના 12711 સાથે
આર/સ્પેશિયલ ફોજદારી અરજી નં. 2023 ના 12712
ભૂમિ એક્ઝિમ
વિરુદ્ધ
ગુજરાત રાજ્ય
=============================================
અરજદાર(ઓ) નંબર 1,2 માટે એમ.આર. આદિત્ય એ અસ્થાવાદી(12915)
પ્રતિવાદી(ઓ) નંબર 2 માટે
પ્રતિવાદી(ઓ) નંબર 1 માટે એમ.આર. ધવન જયસ્વાલ એપ
=============================================ચહેરો:માનનીય શ્રી. જસ્ટિસ જે.સી. દોશી
તારીખ: 07/10/2023
સામાન્ય મૌખિક ઓર્ડર
બંને કૅપ્શનવાળી અરજીઓમાં પ્રાર્થના કલમમાં ફોજદારી કેસના વર્ષમાં સુધારો કરવાની રજા મંજૂર કરવામાં આવી છે. જરૂરી કરવા માટે રજિસ્ટ્રી.
2. ભારતના બંધારણની કલમ 226 અને 227 હેઠળ દાખલ કરાયેલી બંને અરજીઓ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડની કલમ 482 (ટૂંકમાં “સંહિતા”) સાથે વાંચવામાં આવી હતી જેમાં વિદ્વાન 7 દ્વારા પસાર કરાયેલા આદેશને પડકારવાની માંગ કરવામાં આવી હતી.મી 29/08/2023 ના 2022 ના ફોજદારી કેસ નંબર 89 અને 2023 ના 88 માં વધારાના ન્યાયિક મેજિસ્ટ્રેટ, પ્રથમ વર્ગ, મહેસાણા. બંને અરજીઓમાં સમાન તથ્યો ધરાવતી સમસ્યા હોવાથી, હું આ સામાન્ય હુકમ દ્વારા બંને અરજીઓનો નિર્ણય લેવાનો પ્રસ્તાવ મૂકું છું. આ બંને અરજીઓનો નિર્ણય કરવાના હેતુસર, 2023 ના SCR.A નંબર 12711 ને મુખ્ય બાબત તરીકે લેવામાં આવે છે. અરજીમાં, અરજદાર દ્વારા નીચેની રાહતોની પ્રાર્થના કરવામાં આવી છે:
“A. 2023 ના ફોજદારી કેસ નંબર 89 માં મહેસાણા ખાતેના વિદ્વાન સેવન્થ એડિશનલ જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ ફર્સ્ટ ક્લાસ જજને કલમ 389(3) હેઠળ અરજી સ્વીકારવા માટે તમારા પ્રભુત્વને આનંદ થાય છે.
કામચલાઉ જામીન માટે ફોજદારી કાર્યવાહીની સંહિતા અને ન્યાયના હિતમાં કાયદા અનુસાર અરજીનો નિર્ણય.
B. ફોજદારી કેસમાં મહેસાણા ખાતે સાતમા એડિશનલ જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ ફર્સ્ટ ક્લાસ જજની માનનીય કોર્ટ દ્વારા પસાર કરાયેલ તા. 29/08/2023 ના અયોગ્ય હુકમ દ્વારા વર્તમાન અરજદાર સામે જારી કરાયેલ બિન-જામીનપાત્ર વોરંટને રૂપાંતરિત કરવામાં તમારી પ્રભુતા પ્રસન્ન છે. ન્યાયના હિતમાં જામીનપાત્ર વોરંટમાં 2023 ના નંબર 89;
C. હાલની અરજીની સુનાવણી અને આખરી નિકાલ બાકી છે, Ld સેવન્થ એડિશનલ જ્યુડિશિયલની માનનીય અદાલત દ્વારા પસાર કરાયેલ તારીખ 29/08/2023 ના વિદ્વાન હુકમ દ્વારા જારી કરાયેલા બિન-જામીનપાત્ર વોરંટના અમલીકરણને રોકવા માટે તમારા લોર્ડશીપ્સ ખુશ છે. ન્યાયના હિતમાં હાલના અરજદાર વિરુદ્ધ 2023 ના ફોજદારી કેસ નંબર 89 માં મહેસાણા ખાતે મેજિસ્ટ્રેટ પ્રથમ વર્ગના ન્યાયાધીશ;
D. ન્યાયના હિતમાં કેસના તથ્યોમાં યોગ્ય ગણાય તેવી અન્ય અને વધુ રાહતો આપવા માટે તમારી પ્રભુત્વ પ્રસન્ન છે;”
3. અરજીઓના નિર્ણય માટે ટૂંકી હકીકતો એ છે કે 2022નો ફોજદારી કેસ નં.88 પ્રતિવાદી નં.2 દ્વારા નેગોશિયેબલ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ એક્ટ, 1811ની કલમ 138 હેઠળ વિદ્વાન જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ, ફર્સ્ટ ક્લાસ, મહેસાણાની કોર્ટ સમક્ષ દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો. ટૂંકમાં ‘એનઆઈ એક્ટ’). ફરિયાદમાં એવો આક્ષેપ કરવામાં આવ્યો છે કે ફરિયાદી કંપની અધિનિયમ, 1956 હેઠળ રજિસ્ટર્ડ કંપની છે અને તે મહેસાણા ખાતે આવેલી ફ્રુટ્સ પ્રોસેસિંગ અને નોન-કુકિંગ કોલસા અને ફેક્ટરીના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલી છે. ફરિયાદી કંપની તેના કસ્ટમ ક્લીયરિંગ એજન્ટ શ્રી મુકેશ ટાંક દ્વારા નોન-કુકિંગ કોલસો આયાત કરે છે જેઓ મેસર્સ કંપનીના ડિરેક્ટર છે. મિસ્ટિક શેપિંગ પ્રા. ગાંધીધામ ખાતે લિ. અરજદાર – આરોપી નંબર 1 માલિકીની ચિંતા છે અને અરજદાર નંબર 2 એ છે.રોજ-બ-રોજની બાબતોમાં સંકળાયેલા માલિક અને આરોપી નંબર 1 માલિકીની ચિંતા. અરજદાર નં. 2 પાસે નોન-કુકિંગ કોલસાની આવશ્યકતા છે અને તેણે શ્રી મુકેશ ટાંક મારફત ફરિયાદીનો સંપર્ક કર્યો જેઓ કસ્ટમ ક્લીયરિંગ એજન્ટ છે અને મધ્યમ માણસની ભૂમિકા ભજવી છે. તેમ કહી શ્રી મુકેશ ટાંકે ફરિયાદીનો સંપર્ક કર્યો અને જાણ કરી કે અરજદાર નં. 2 પાસે બિન-રંધાતા કોલસાની આવશ્યકતા છે. અરજદાર નં. 2. તે અરજદાર નં. 2 એ ફરિયાદી પાસેથી નોન-કુકિંગ કોલસો ખરીદ્યો અને રૂ.4,03,18,064/- ના ઇન્વોઇસ જનરેટ થયા. આરોપ છે કે બાકી રકમ ચૂકવવા માટે આરોપીએ રૂ.2,69,14,521/-નો ચેક બેરિંગ નં.558834 તેમજ રૂ.1,22,03,543/-નો ચેક બેરિંગ નં.558833 આપ્યો છે. ભારત બેંક (ભારત કો-ઓપરેટિવ બેંક (મુંબઈ) લેડ. ગોરેગાંવ શાખા (વેસ્ટ), ચિંતામણિ, એમજી રોડ, મુંબઈ 400062 જે તેના બેંકર એટલે કે HDFC બેંક, મહેસાણા દ્વારા જમા કરાવવા માટે આવી હતી; પરંતુ બંને ચેક અવેતન પરત કરવામાં આવ્યા હતા. “વ્યવસ્થા કરતાં વધુ” નું કારણ. આરોપીને વૈધાનિક નોટિસ જારી કરવામાં આવી હતી અને અવેતન ચેક મુજબની રકમ નિયત સમયગાળામાં ચૂકવવામાં આવી ન હોવાથી, ફરિયાદે ઉપરોક્ત ફરિયાદો દાખલ કરી છે.
3.1 ફરિયાદોની નોંધણી પર, પ્રક્રિયા જારી કરવામાં આવી હતી; અજમાયશની કાર્યવાહી હાથ ધરવામાં આવી હતી જેમાં ટ્રાયલના અંતે, નીચેની વિદ્વાન અદાલતે ચુકાદો પસાર કર્યો હતો અને અરજદારને NI એક્ટની કલમ 138 હેઠળ શિક્ષાપાત્ર ગુના માટે દોષિત ઠેરવ્યો હતો અને તેને 18 મહિનાની SI પસાર કરવાની સજા ફટકારી હતી અને વધુ વળતરની રકમ ચૂકવવાનો આદેશ આપ્યો હતો. .2,96,05,973/- ઓર્ડર પસાર થયાની તારીખથી 30 દિવસની અંદર ડિફોલ્ટમાં છ મહિનાનો SI પણ લાદવામાં આવે છે. સમાન પ્રકારની સજા પણ છે અન્ય ફોજદારી કેસમાં પસાર. અરજદાર ટ્રાયલ દરમિયાન નીચેની કોર્ટમાં હાજર ન રહેતા અને અંતિમ ચુકાદો આપવાના દિવસે તે ગેરહાજર હોવાથી, નીચેની વિદ્વાન કોર્ટે હાજરી મેળવવા માટે કોડની કલમ 418 (2) હેઠળ બિનજામીનપાત્ર વોરંટ જારી કર્યું. અરજદારની. ઉપરોક્ત માંગણી મુજબ આ અરજીમાં રાહત સાથે ઉપરોક્ત હુકમનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો છે.
4. અરજદારના વિદ્વાન એડવોકેટ શ્રી આદિત્ય અષ્ટાવાદી એ રજૂઆત કરશે કે અરજદાર દ્વારા દાવો કરવામાં આવેલી રાહત શરદ જેઠાલાલ સાવલા વિરુદ્ધ ગુજરાત રાજ્ય અને 2 [2017 (3) GLR 2353ના કેસમાં આપવામાં આવેલા આ કોર્ટના નિર્ણય દ્વારા સંપૂર્ણ રીતે સંચાલિત છે. ]; 22/02/2017 ના રોજ 2016 ના SCR.A નં. (ક્વોશિંગ) નંબર 9112 (ઈશ્વરભાઈ હીરાભાઈ ચુનારા વિ. ગુજરાત રાજ્ય અને 1) માં અને 2022 ના SCR.A નં. 11307 માં આપવામાં આવેલ નિર્ણય (સમીર મુસ્તુફામીયા મલેક વિ. ગુજરાત રાજ્ય) 18/10/2022 ના રોજ. તે વધુમાં એવી રજૂઆત કરશે કે ચુકાદો પસાર કરવાની તારીખે આરોપી હાજર ન હોવાથી, તે કોડની કલમ 389(3) હેઠળ સંહિતાની કલમ 374 હેઠળ અપીલ દાખલ કરવા માટે કામચલાઉ જામીન મેળવવા માટેની અરજીને ખસેડી શકતો નથી. તે આગળ રજૂઆત કરશે કે ઉપરોક્ત તમામ ત્રણેય નિર્ણયોમાં, આ કોર્ટે વિવેકબુદ્ધિનો ઉપયોગ કર્યો છે અને અરજદારને કામચલાઉ જામીન મેળવવા માટે નીચેની કોર્ટ સમક્ષ કોડની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી કરવાનું પસંદ કરવાની મંજૂરી આપી છે. તે આગળ રજૂઆત કરશે કે નીચેની અદાલતે કોડની કલમ 418(2) હેઠળ NBW જારી કર્યું હોવાથી, પ્રથમ એપેલેટ અદાલતે કોડની કલમ 374 હેઠળની અપીલ સ્વીકારવી નહીં; આરોપીને કસ્ટડીમાં સોંપ્યા વિના. તે વધુમાં સબમિટ કરશે કે સંહિતાની કલમ 374 હેઠળની અપીલ આરોપી માટે ઉપલબ્ધ વૈધાનિક અધિકાર છે; પરંતુકારણ કે અરજદાર કામચલાઉ જામીન પર વિસ્તરેલ ન હોવાથી, તે વૈધાનિક ઉપાયનો લાભ લેવા માટે અપીલને પ્રાધાન્ય આપી શકે નહીં કારણ કે અરજદાર અને અરજદાર સામે જારી કરાયેલ NBW કોઈ વિકલ્પ નથી; પરંતુ આ વોરંટ અનુસાર જેલ ઓથોરિટી સમક્ષ આત્મસમર્પણ કરવું. તે આગળ રજૂઆત કરશે કે ભારતના બંધારણની કલમ 21 નું ઘોર ઉલ્લંઘન હશે અને તેથી મર્યાદિત ભોગવિલાસ આપીને, આ અદાલત NBW ને જામીનપાત્ર વોરંટમાં રૂપાંતરિત કરી શકે છે અને અરજદારને પ્રથમ અપીલનો સંપર્ક કરવા માટે કામચલાઉ જામીન મેળવવાની પરવાનગી આપી શકે છે. તેની સજા અને સજાને પડકારવા માટે કોર્ટ. ઉપરોક્ત રજૂઆતો કરીને, તે નોટિસ જારી કરવા અને પછી અરજીમાં કરેલી પ્રાર્થનાને મંજૂરી આપવા માટે રજૂઆત કરશે.
5. બીજી બાજુ, વિદ્વાન એપીપી શ્રી જયસ્વાલે પ્રતિવાદી નંબર 1-રાજ્ય માટે હાજર રહીને અરજીનો ઉગ્ર વિરોધ કર્યો હતો અને એવી દલીલ કરી હતી કે નીચેની વિદ્વાન કોર્ટ સમક્ષની તમામ કાર્યવાહી દરમિયાન, અરજદાર ટ્રાયલ દરમિયાન દેખાવમાં અસંગત રહ્યો હતો. તે વધુમાં એવી રજૂઆત કરશે કે અરજદારે નીચેની કોર્ટ સમક્ષ કાર્યવાહી કરી નથી અને કોડની કલમ 389(3) હેઠળ જ્યારે તેને નીચેની કોર્ટ દ્વારા દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યો હતો અને સજા કરવામાં આવી હતી ત્યારે તેણે ઉપાયનો લાભ લીધો નથી કારણ કે તે દિવસે તે ભાગી ગયો હતો. આજે પણ. તે વધુમાં એવી રજૂઆત કરશે કે તે દિવસે દોષિત ઠરાવવામાં અને સજાનો ચુકાદો આપવામાં આવે, જ્યારે આરોપી ગેરહાજર રહે ત્યારે નીચેની અદાલત કોડની કલમ 389(3) હેઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં. તે આગળ રજૂઆત કરશે કે હવે અરજદાર પાસે એકમાત્ર ઉપાય છે કે તે કોડની કલમ 374 હેઠળ સજાને સ્થગિત કરવા માટે જરૂરી આદેશ મેળવીને અને કોડની કલમ 418(2) હેઠળ જારી કરાયેલ NBW પર સ્ટે મેળવવાનો છે અને અપીલ પેન્ડન્સી દરમિયાન જામીન પર મુક્ત કરવા. તેમણે વધુમાં સબમિટ કરશે કે કોડની કલમ 418(2) હેઠળનું વોરંટ NBW તરીકે સ્ટાઈલ કરવામાં આવ્યું છે; પરંતુ ઉક્ત જોગવાઈની શબ્દસમૂહશાસ્ત્ર એવું કહેતી નથી અને આવા વોરંટને કોડની કલમ 70 હેઠળ NBW સાથે સમાન બનાવે છે. કોડની કલમ 418(2) હેઠળ જારી કરાયેલ વોરંટ કેદની સજાના અમલ માટે છે અને તેથી વ્યવહારીક રીતે તે દોષિત ઠરાવવાનું વોરંટ છે અને તેને અપીલની કાર્યવાહી દરમિયાન જ રોકી શકાય છે. તે સબમિટ કરશે કે વોરંટ પર સ્ટે રાખવા માટે તે અલગ કાર્યવાહી માટે; વિદ્વાન પ્રથમ એપેલેટ કોર્ટ સમક્ષ અપીલ દાખલ કર્યા વિના જાળવણી યોગ્ય નથી. તે આગળ રજૂઆત કરશે કે તે જેલની સજા માટે જારી કરાયેલ વોરંટ છે, તેથી તેને જામીનપાત્ર વોરંટમાં રૂપાંતરિત કરી શકાતું નથી. તે આગળ રજૂઆત કરશે કે નીચેની વિદ્વાન અદાલતે માન્યું છે કે આરોપીએ કથિત તરીકે ગુનો કર્યો છે અને સજાનો ચુકાદો પસાર કર્યો છે અને આરોપીની હાજરીને સુરક્ષિત રાખવા માટે NBW જારી કરવામાં આવ્યો હતો અને તેથી NBW માં રૂપાંતર કરવાનો પ્રશ્ન ઊભો થતો નથી. જામીનપાત્ર વોરંટ. તેમણે વધુમાં એવી રજૂઆત કરી હતી કે ચુકાદો આપવાની તારીખે અરજદાર હાજર રહ્યો ન હોવાથી, નીચેની વિદ્વાન અદાલતે સંહિતાની કલમ 353(7) ને ધ્યાનમાં રાખીને ચુકાદો અને સજાનો હુકમ પસાર કર્યો હતો અને તેથી પ્રશ્ન ઊભો થતો નથી. કોડની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી દાખલ કરો. ઉપરોક્ત રજૂઆતો પર, તે બંને અરજીઓને ફગાવી દેવા માટે પ્રાર્થના કરશે.
6. શરદ જેઠાલાલ સાવલા (સુપ્રા)ના કેસમાં અને ઈશ્વરભાઈ હીરાભાઈ ચુનારાના કેસમાં આ અદાલતે ઘડેલા કાયદાની પૃષ્ઠભૂમિમાં સંબંધિત પક્ષકારો તરફથી હાજર રહેલા વિદ્વાન વકીલોને સાંભળ્યા અને હાલના કેસની હકીકતો વિશે ચિંતાજનક વિચારો કર્યા. (સુપ્રા), શરૂઆતમાં, એ નોંધવું જરૂરી છે કે નીચેની વિદ્વાન અદાલતે ચુકાદો આપ્યો છે29/08/2023 ના રોજ દોષિત ઠેરવવામાં અને સજા. તે દિવસે અરજદાર કોર્ટમાં ગેરહાજર હતો તે વિવાદમાં નથી. અયોગ્ય ચુકાદો વાંચવા પર, એવું જણાય છે કે અરજદાર ફરિયાદીની ઊલટતપાસ માટે સુનાવણી દરમિયાન હાજર રહ્યો ન હતો. આ હકીકતો અને સંજોગોમાં, નીચેની વિદ્વાન અદાલતે ફરિયાદીના પુરાવાઓની કદર કરી એ નિષ્કર્ષ પર પહોંચી કે ફરિયાદી આરોપી સામેનો કેસ સાબિત કરવામાં અને તેને દોષિત ઠેરવવામાં સફળ થયો છે. અહીં ઉપર જણાવ્યા મુજબ સજા પણ આપવામાં આવી છે.
7. અરજદારના વિદ્વાન એડવોકેટે શરદ જેઠાલાલ સાવલા (સુપ્રા)ના કેસમાં નિર્ણય પર ઘણો આધાર રાખ્યો છે; તેના સંબંધિત અવલોકનો આ રીતે વાંચે છે:
“15 પક્ષકારો માટે હાજર રહેલા વિદ્વાન સલાહકારને સાંભળ્યા પછી અને રેકોર્ડ પરની સામગ્રીને ધ્યાનમાં લીધા પછી, નીચેના પ્રશ્નો મારા વિચારણા માટે આવે છે:
(I) શું આરોપી ની ગેરહાજરી થી ચુકાદો અમાન્ય થઇ શકે ?
(II) આરોપી ગેર હાજર હોઇ જજ્મનેટ ના સ્ટેજ ઉપર નોન બૅલૅબલ ઇસ્યુ કર્યું તે ગેરકયદેસર છે ?
(III) ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા જારી કરાયેલ બિનજામીનપાત્ર વોરંટ સજા ના અમલ માટે કહી શકાય ?
(IV)ટ્રાયલ કોર્ટ એ 389 ની અરજી નકારી કાઢી તે યોગ્ય છે ?
અરજદાર આરોપી અત્રેની અદાલતમાં તેની ગેરહાજરીના આધારે સેશન્સ કોર્ટમાં અપીલ દાખલ કરી શકે તે માટે સજાના મૂળ હુકમને સ્થગિત કરવાના હેતુથી આવી અરજી પર યોગ્ય આદેશ પસાર કરવાનો કોડ અથવા ઇનકાર કરવો? બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો, શું Cr.P.C.ની કલમ 389(3) હેઠળ દાખલ કરાયેલ અરજી પર યોગ્ય આદેશ પસાર કરવાના હેતુથી આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરી માટે ટ્રાયલ કોર્ટ તરફથી આગ્રહ કરવામાં આવ્યો હતો. વકીલ દ્વારા કાયદામાં વાજબી હોવાનું કહી શકાય?
(V) આરોપીએ ટ્રાયલ કોર્ટ અને ટ્રાયલ કોર્ટ સમક્ષ શરણાગતિ સ્વીકારી ન હોવાના ચુકાદા અને દોષિત ઠેરવવાના અને સજાના ચુકાદા અને હુકમને પડકારતા તેના એડવોકેટ મારફત અરજદાર આરોપી દ્વારા દાખલ કરેલી અપીલ નોંધવાનો ઇનકાર કરવામાં સેશન્સ કોર્ટ વાજબી હતી કે કેમ? આરોપીને અપીલ કોર્ટ સમક્ષ અપીલ કરવા માટે સક્ષમ કરવા માટે ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલ સજાના મૂળ હુકમને સ્થગિત કરતા કોડની કલમ 389(3) હેઠળ કોઈ આદેશ પસાર કર્યો ન હતો?
(VI) અપીલની નોંધણીના હેતુ માટે અહીં અરજદાર આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરીનો આગ્રહ રાખવા માટે સેશન્સ કોર્ટને ન્યાયી ઠેરવવામાં આવી હતી કે કેમ?
16 આ કેસ ફોજદારી કાયદાની અસરકારકતા તરીકે કાયદાનું એક મહત્વપૂર્ણ પાસું ઊભું કરે છે જો કોઈ ગુનાનો આરોપી અને દોષિત ઠરેલો વ્યક્તિ ધરપકડ ટાળે છે અને ફોજદારી અદાલત દ્વારા સજા ફટકારવામાં આવેલી કેદ ટાળે છે. આવી ઘટના માત્ર ન્યાય વિતરણ વ્યવસ્થાને નજીવી બનાવે છે અને ન્યાયને બિનઅસરકારક બનાવે છે. કાનૂની ન્યાય માટે જરૂરી છે કે ગુના માટે દોષિત ઠરેલા ગુનેગારે જેલની સજા ભોગવવી જોઈએ કારણ કે અન્યથા સામાજિક અરાજકતા સર્જાશે. કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરવા બદલ કોઈ પણ જાતની સજા ભોગવ્યા વિના લોકો સજા વિના કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરશે. લોકશાહી અને કાયદાના શાસનના પાયા હચમચી જશે અને આ જ કારણ છે કે અદાલતો ફોજદારી કાયદા સમક્ષ તમામ વ્યક્તિઓ સાથે સમાન વર્તન કરવાનો પ્રયત્ન કરે છે. ભલે કોઈ અમીર હોય કે ગરીબ, કોઈ શક્તિશાળી હોય કે શક્તિહીન હોય, ફોજદારી કાયદો બધા પર સમાન રીતે લાગુ પડે છે.
17 ‘તમે હંમેશા એટલા ઊંચા બનો, પરંતુ કાયદો તમારાથી ઉપર છે’, કાયદાના શાસનની સહી થીમ છે જે ભારતીય બંધારણના સંદર્ભમાં મોટેથી અને શાંતિથી (તેમજ) પડઘા પાડે છે. બંધારણનો ઉદ્દેશ્ય પુરૂષો (અને સ્ત્રીઓ)ને પહેલા સમાન બનાવવાનો છેકાયદો કાયદાઓનું સમાન રક્ષણ અને કાયદા સમક્ષ સમાનતા જ્યારે ગુનાહિત પ્રતિબંધો લાગુ કરવાની વાત આવે ત્યારે શાસક અને શાસિત વચ્ચે કોઈ ભેદ પાડતી નથી. જો મની પાવર તેમજ રાજકીય શક્તિ ધરાવતો ગુનેગાર રાજ્યની સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા લાદવામાં આવેલી સજાને ટાળી શકે છે, તો આવી સજા ફરમાવનાર અદાલત મૂક પ્રેક્ષક કે મૂંગી શ્રોતા બની શકે નહીં. ન્યાયની વેદી. અદાલતે આવી વિચિત્ર ઘટનાઓ પ્રત્યે ગંભીર દૃષ્ટિકોણ લેવો જોઈએ: તે મિલિયનમાં એક હોય. અલબત્ત, કાયદાના નિર્માતાઓ અને કાયદા અમલીકરણકર્તાઓએ કાયદા નિર્માતાઓ, કાયદા અમલીકરણકર્તાઓ અને કાયદાના દુભાષિયાઓ (ન્યાયાધીશો અને અદાલતો) ને ટાળવા અને તેમને છલકાવવામાં દોષિતને મદદ કરવા સ્વેચ્છાએ કોર્ટને મદદ કરવી જોઈએ.
18 ઉપરોક્ત સંદર્ભમાં, કે. વીરસ્વામી વિ. યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયા, (1991) 3 એસસીસી 655 કેસ જેમાં એક વ્યક્તિ સિવાય અન્ય કોઈની નિમણૂક કરવામાં આવી નથી. રાષ્ટ્રપતિના બંધારણીય વોરંટ હેઠળ ન્યાયાધીશ તરીકે તેમજ તમિલનાડુ રાજ્યની સર્વોચ્ચ અદાલતના મુખ્ય ન્યાયાધીશને ભ્રષ્ટાચાર નિવારણ અધિનિયમ, 1947 હેઠળ ગુનાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. સહમત અભિપ્રાયમાં, એલ.એમ. શર્મા, જે. (તે સમયે તેમના પ્રભુત્વ તરીકે હતી) ફકરા 86 (SCC ના) માં નીચેના અવલોકનો કર્યા હતા. …….તેથી, એવું માનવું સલામત નથી કે અધિનિયમ તેની અરજીમાં નીચલા અને ઉચ્ચ ન્યાયતંત્ર વચ્ચે કોઈ ભેદભાવ કરવા માગે છે. સામાન્ય રીતે જાહેર સેવકને કલમ 311 હેઠળ રક્ષણ પૂરું પાડવામાં આવે છે અને ઉચ્ચ ન્યાયાલય દ્વારા ગૌણ ન્યાયતંત્રના હિતની વધુ કાળજી લેવામાં આવે છે, અને આ સાથે અગાઉની મંજૂરી સંબંધિત જોગવાઈઓ તેમને ગેરવાજબી કાર્યવાહીથી બચાવે છે. તેવી જ રીતે બંધારણની કલમ 124 (4) અને (5) ની જોગવાઈઓ દ્વારા હાઈકોર્ટ અને સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશોને રક્ષણ ઉપલબ્ધ છે. જ્યાં સુધી આ પાસાનો સંબંધ છે, ન્યાયાધીશોની બે શ્રેણીઓ એક તરફ હાઈકોર્ટ અને સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશો અને બીજી બાજુ બાકીના ન્યાયાધીશોને કાયદા દ્વારા અલગ રીતે ગણવામાં આવ્યા નથી. એવું કોઈ તર્કસંગત આધાર હોઈ શકતું નથી કે જેના આધારે ઉચ્ચ ન્યાયતંત્રના સભ્યને કાર્યવાહીમાંથી છટકી જવાની મંજૂરી આપવામાં આવે જ્યારે સમાન સંજોગોમાં ગૌણ ન્યાયતંત્રના સભ્ય સામે કેસ ચલાવવામાં આવે અને તેને દોષિત ઠેરવવામાં આવે. અધિનિયમનું આ પ્રકારનું અર્થઘટન તેની બંધારણીય માન્યતા સામે લડત આપશે અને તેથી તેને પ્રાધાન્ય આપવું જોઈએ નહીં.
19 વિનીત નારાયણ વિ. યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયા, (1996) 2 SCC 199 : (AIR 1996 SC 3386), નીચેના અવલોકનો, જે યોગ્ય છે, હતાસુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા કરવામાં આવેલ (AIR ના પેરા 3): “હાલના કેસના તથ્યો અને સંજોગો સૂચવે છે કે તે અત્યંત સાર્વજનિક મહત્ત્વનું છે કે આ બાબતની સંપૂર્ણ તપાસ આ કોર્ટ દ્વારા કરવામાં આવે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે કે તમામ સરકારી એજન્સીઓને ફરજ સોંપવામાં આવી છે. કાયદા અનુસાર તેમના કાર્યો અને જવાબદારીઓને નિભાવવા માટે, બંધારણમાં સમાવિષ્ટ સમાનતાની વિભાવના અને કાયદાના શાસનના મૂળભૂત સિદ્ધાંતને સતત ધ્યાનમાં રાખીને આમ કરો: “તમે ક્યારેય એટલા ઊંચા બનો, કાયદો તમારાથી ઉપર છે.” દરેક વ્યક્તિ વિરુદ્ધ કરવામાં આવેલા દરેક આરોપની તપાસ તે વ્યક્તિની સ્થિતિ અને સ્થિતિને ધ્યાનમાં લીધા વિના વાજબી ધોરણે હાથ ધરવામાં આવે અને ઝડપથી પૂર્ણ કરવામાં આવે. સરકારી એજન્સીઓની નિષ્પક્ષ કામગીરીમાં લોકોનો વિશ્વાસ જાળવી રાખવા માટે આ હિતાવહ છે.”
20 વિનીત નારાયણ વિ. યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયા, AIR 1998 SC 889 : (1998 Cri LJ 1208), સર્વોચ્ચ અદાલતે નીચે મુજબ અવલોકન કર્યું (પારા 46 અને 47). “કાયદો ગુનેગારોને તેમના જીવનની સ્થિતિ અનુસાર ગુનાઓની તપાસ અને ગુનાઓ માટે કાર્યવાહી સહિતની સારવાર માટે અલગ રીતે વર્ગીકૃત કરતો નથી. સમાન ગુનો કરવા બદલ આરોપી પ્રત્યેક વ્યક્તિ સાથે કાયદા અનુસાર સમાન રીતે વ્યવહાર કરવામાં આવે છે, જે તેની અરજીમાં દરેક માટે સમાન છે. સિંગલ ડાયરેક્ટિવ માત્ર ચોક્કસ સ્તરથી ઉપરની અમુક વ્યક્તિઓને જ લાગુ પડે છે જેમને “નિર્ણય લેનાર અધિકારીઓ” તરીકે વર્ણવવામાં આવે છે. પ્રશ્ન એ છે કે જે ગુનાનો તેઓ આરોપી છે તેની તપાસના હેતુ માટે તેમના માટે કોઈ ભેદ કરી શકાય કે કેમ.
21 બંને બાજુથી પ્રચાર કરવામાં આવેલ હરીફ સબમિશનની જાહેરાત કરતા પહેલા, Cr.P.C.ની નીચેની જોગવાઈઓ. તપાસવું જોઈએ:
“કલમ 353. ચુકાદો (1) મૂળ અધિકારક્ષેત્રની કોઈપણ ફોજદારી અદાલતમાં દરેક ટ્રાયલનો ચુકાદો પ્રિસાઈડિંગ ઓફિસર દ્વારા ટ્રાયલની સમાપ્તિ પછી તરત જ અથવા તેના પછીના કોઈ સમયે ખુલ્લી અદાલતમાં જાહેર કરવામાં આવશે જેની નોટિસ આપવામાં આવશે. પક્ષકારો અથવા તેમના વકીલો, (a) સંપૂર્ણ ચુકાદો આપીને; અથવા (b) સંપૂર્ણ ચુકાદો વાંચીને; અથવા (c) ચુકાદાના ઓપરેટિવ ભાગને વાંચીને અને ચુકાદાના તત્વને એવી ભાષામાં સમજાવીને કે જે આરોપી અથવા તેના વકીલને સમજાય છે. (2) જ્યાં પેટાકલમ (1) ની કલમ (એ) હેઠળ ચુકાદો આપવામાં આવ્યો હોય, ત્યાં પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસરે તેને ટૂંકમાં ઉતારી લેવાનું, ટ્રાન્સક્રિપ્ટ અને તેના દરેક પૃષ્ઠ પર સહી કરવી પડશે.તૈયાર કરી, અને તેના પર ખુલ્લી અદાલતમાં ચુકાદો આપવાની તારીખ લખી. (3) જ્યાં ચુકાદો અથવા તેનો ઓપરેટિવ ભાગ પેટાકલમ (1) ના ખંડ (b) અથવા કલમ (c) હેઠળ વાંચવામાં આવે છે, જેવો કેસ બને, તે ખુલ્લી અદાલતમાં પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસર દ્વારા તારીખ અને હસ્તાક્ષરિત કરવામાં આવશે, અને જો તે તેના પોતાના હાથથી લખાયેલ ન હોય, તો ચુકાદાના દરેક પૃષ્ઠ પર તેની સહી કરવામાં આવશે. (4) જ્યાં પેટાકલમ (1) ની કલમ (c) માં ઉલ્લેખિત રીતે ચુકાદો ઉચ્ચારવામાં આવે છે, ત્યાં સંપૂર્ણ ચુકાદો અથવા તેની નકલ પક્ષકારો અથવા તેમના વકીલોના અવલોકન માટે તરત જ વિના મૂલ્યે ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવશે. (5) જો આરોપી કસ્ટડીમાં હોય, તો તેને ઉચ્ચારવામાં આવેલ ચુકાદો સાંભળવા માટે લાવવામાં આવશે. (6) જો આરોપી કસ્ટડીમાં ન હોય, તો તેણે કોર્ટ દ્વારા ચુકાદો સાંભળવા માટે હાજર રહેવાની જરૂર રહેશે, સિવાય કે જ્યાં ટ્રાયલ દરમિયાન તેની વ્યક્તિગત હાજરી કાઢી નાખવામાં આવી હોય અને સજા માત્ર દંડમાંની હોય અથવા તેને નિર્દોષ છોડી દેવામાં આવે. : જો કે, જ્યાં એક કરતાં વધુ આરોપીઓ હોય, અને તેમાંથી એક અથવા વધુ આરોપી જે તારીખે ચુકાદો સંભળાવવાનો હોય તે તારીખે કોર્ટમાં હાજર ન હોય, પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસર, નિકાલમાં અનુચિત વિલંબ ટાળવા માટે. કેસ, તેમની ગેરહાજરી હોવા છતાં ચુકાદો જાહેર કરો. (7) કોઈપણ ફોજદારી અદાલત દ્વારા આપવામાં આવેલ કોઈપણ ચુકાદાને ફક્ત તે દિવસે અથવા તેના ડિલિવરી માટે સૂચિત કરાયેલા સ્થળેથી કોઈપણ પક્ષકાર અથવા તેના વકીલની ગેરહાજરી, અથવા સેવામાં કોઈપણ ચૂક અથવા ખામી હોવાના કારણે અમાન્ય માનવામાં આવશે નહીં. સેવા આપતી વખતે, પક્ષકારો અથવા તેમના વકીલો અથવા તેમાંથી કોઈપણ પર, આવા દિવસ અને સ્થળની સૂચના. (8) કલમ 465 ની જોગવાઈઓની મર્યાદાને કોઈપણ રીતે મર્યાદિત કરવા માટે આ વિભાગમાં કંઈપણ અર્થઘટન કરવામાં આવશે નહીં.
“કલમ 382. અપીલની અરજી દરેક અપીલ અપીલકર્તા અથવા તેના વકીલ દ્વારા રજૂ કરવામાં આવેલી લેખિતમાં અરજીના સ્વરૂપમાં કરવામાં આવશે, અને આવી દરેક અરજી (જ્યાં સુધી કોર્ટ તેને રજૂ કરવામાં આવી હોય અન્યથા નિર્દેશિત કરે) તેની નકલ સાથે હોવી જોઈએ. ચુકાદા અથવા હુકમ સામે અપીલ કરવામાં આવી હતી.
“કલમ 389. અપીલ પેન્ડિંગ સજાનું સસ્પેન્શન; અપીલકર્તાને જામીન પર મુક્તિ (1) દોષિત વ્યક્તિ દ્વારા કોઈપણ અપીલ બાકી હોય, અપીલ કોર્ટ, તેના દ્વારા લેખિતમાં નોંધવાના કારણો માટે, આદેશ આપી શકે છે કે સજા અથવા તેની સામે અપીલ કરાયેલ હુકમની અમલવારી સ્થગિત કરવામાં આવે અને તે પણ, જો તે કેદમાં છે, કે તેને જામીન પર અથવા તેના પોતાના બોન્ડ પર મુક્ત કરવામાં આવે. a [ પૂરી પાડવામાં આવેલ છે કે એપેલેટકોર્ટે, જામીન પર અથવા તેના પોતાના બોન્ડ પર મુક્ત કરતા પહેલા, દોષિત વ્યક્તિ કે જે મૃત્યુ અથવા આજીવન કેદ અથવા દસ વર્ષથી ઓછી ન હોય તેવી મુદત માટે કેદની સજાને પાત્ર ગુના માટે દોષિત ઠરે છે, સરકારી વકીલને કારણ બતાવવાની તક આપશે. આવી મુક્તિ સામે લેખિતમાં : જો કે વધુ જોગવાઈ છે કે જે કેસમાં દોષિત વ્યક્તિને જામીન પર મુક્ત કરવામાં આવે તેવા કિસ્સામાં તે જામીન રદ કરવા માટે અરજી દાખલ કરવા માટે સરકારી વકીલને ખુલ્લું રહેશે.] (2) આ કલમ દ્વારા આપવામાં આવેલ સત્તા દોષિત વ્યક્તિ દ્વારા તેની ગૌણ અદાલતમાં અપીલના કિસ્સામાં હાઇકોર્ટ દ્વારા પણ અપીલ કોર્ટનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. (3) જ્યાં દોષિત વ્યક્તિ કોર્ટને સંતુષ્ટ કરે છે કે જેના દ્વારા તેને દોષિત ઠેરવવામાં આવે છે કે તે અપીલ રજૂ કરવા માગે છે, તો કોર્ટ, (i) જ્યાં આવી વ્યક્તિને, જામીન પર હોવાથી, ત્રણ વર્ષથી વધુની મુદત માટે કેદની સજા કરવામાં આવે છે, અથવા (ii) જ્યાં આવી વ્યક્તિને દોષિત ઠેરવવામાં આવેલો ગુનો જામીનપાત્ર હોય, અને તે જામીન પર હોય, તો હુકમ કરો કે દોષિત વ્યકિતને જામીન પર મુક્ત કરવામાં આવે, સિવાય કે જામીન નકારવા માટેના ખાસ કારણો હોય, જે પરવડે તેવા સમયગાળા માટે અપીલ રજૂ કરવા અને પેટાકલમ (1) હેઠળ અપીલ કોર્ટના આદેશો મેળવવા માટે પૂરતો સમય અને કેદની સજા, જ્યાં સુધી તે જામીન પર મુક્ત થાય ત્યાં સુધી તેને સ્થગિત ગણવામાં આવશે. (4) જ્યારે અપીલકર્તાને આખરે મુદત માટે કેદની સજા અથવા આજીવન કેદની સજા કરવામાં આવે છે, ત્યારે જે સમયગાળા દરમિયાન તેને આટલી સજા કરવામાં આવી છે તે મુદતની ગણતરીમાં તેને બાકાત રાખવામાં આવશે.
“કલમ 418. કેદની સજાનો અમલ (1) જ્યાં આરોપીને કલમ 413 દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવેલ કેસ સિવાયના કેસમાં આજીવન કેદની અથવા મુદત માટે કેદની સજા કરવામાં આવી હોય, તો સજા સંભળાવતી અદાલતે તરત જ વોરંટને આગળ ધપાવશે. જેલ અથવા અન્ય જગ્યા કે જેમાં તે છે, અથવા રહેવાનો છે, અને, જ્યાં સુધી આરોપી પહેલેથી જ આવી જેલમાં અથવા અન્ય જગ્યાએ બંધ ન હોય, તો તેને વોરંટ સાથે આવી જેલ અથવા અન્ય જગ્યાએ મોકલશે: જો કે જ્યાં આરોપી કોર્ટના ઉદય સુધી કેદની સજા ફટકારવામાં આવે છે, વોરંટ તૈયાર કરવા અથવા જેલમાં મોકલવાની જરૂર રહેશે નહીં, અને આરોપીને કોર્ટ નિર્દેશ આપે તેવી જગ્યાએ બંધ કરી શકાય છે. (2) જ્યાં પેટાકલમ (1) માં ઉલ્લેખિત છે તે મુજબની જેલની સજા કરવામાં આવે ત્યારે આરોપી કોર્ટમાં હાજર ન હોય, તો કોર્ટે તેને જેલ અથવા અન્ય જગ્યાએ મોકલવાના હેતુથી તેની ધરપકડ માટે વોરંટ જારી કરશે. તે છેમર્યાદિત હોવું; અને આવા કિસ્સામાં, સજા તેની ધરપકડની તારીખથી શરૂ થશે.
● વિશ્લેષણ:
22 જ્યાં સુધી પ્રથમ પ્રશ્ન અરજદાર આરોપીની ગેરહાજરીમાં ચુકાદાની જાહેરાત અને દોષિત ઠરાવ્યા અને સજાના હુકમના સંદર્ભમાં સંબંધિત છે, હું માનું છું કે ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા કોઈ ગેરકાયદેસરતા કરવામાં આવી હોવાનું કહી શકાય નહીં.
Cr.P.C ના 23 પ્રકરણ XVI. મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષ કાર્યવાહીની શરૂઆત સાથે વ્યવહાર કરે છે. કલમ 204 હેઠળ, Cr.P.C. ગુનાની સંજ્ઞાન લીધા પછી મેજિસ્ટ્રેટ, કેસના આધારે સમન્સ અથવા વોરંટ જારી કરે છે, એટલે કે, સમન્સ કેસ અથવા વોરંટ કેસ. કલમ 205(1), Cr.P.C. હેઠળ, આરોપીની અંગત હાજરી માટે સમન્સ જારી કરનાર મેજિસ્ટ્રેટને આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરી પુરી પાડવા અને તેને તેના વકીલ/વકીલ દ્વારા હાજર રહેવાની પરવાનગી આપવાનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો છે. પેટાકલમ (2) હેઠળ જો મેજિસ્ટ્રેટ કાર્યવાહીના કોઈપણ તબક્કે તેમના વિવેકબુદ્ધિથી આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરી સાથે વિતરિત કરે છે, તો પણ તેમને કલમમાં પૂરી પાડવામાં આવેલ રીતે આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરીનો નિર્દેશ કરવાની સત્તા છે. પ્રકરણ XXIV, Cr.P.C. પૂછપરછ અને અજમાયશની સામાન્ય જોગવાઈઓ સાથે વ્યવહાર કરે છે. કલમ 317 હેઠળ, તપાસ અથવા ટ્રાયલના કોઈપણ તબક્કે, સંબંધિત ન્યાયાધીશ અથવા મેજિસ્ટ્રેટ કેસનો પ્રયાસ કરી રહેલા ન્યાયાધીશને ન્યાયના હિતમાં અથવા આરોપી સતત ખલેલ પહોંચાડતો જોવા મળે તેવા સંજોગોમાં કોર્ટ સમક્ષ આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરી સાથે વિતરિત કરવાનો અધિકાર છે. કોર્ટની કાર્યવાહી. તે જ સમયે કાર્યવાહીના કોઈપણ તબક્કે તે આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરીને નિર્દેશિત કરી શકે છે. પેટા કલમ (2) હેઠળ, જો આરોપી વકીલ દ્વારા રજૂ ન થયો હોય તો પણ, જો પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસરને લાગે કે આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરી જરૂરી છે, તો તે તપાસ અથવા ટ્રાયલ મુલતવી રાખી શકે છે. પ્રકરણ XXVII ચુકાદાની જાહેરાત સાથે સંબંધિત છે. ચુકાદાની ઘોષણા અંગેની પ્રક્રિયાને નિર્ધારિત કર્યા પછી, કલમ 353 ની પેટાકલમ (5) જણાવે છે કે જો આરોપી કસ્ટડીમાં હોય, તો તેને ચુકાદાની સુનાવણી માટે કોર્ટમાં લાવવામાં આવશે. પેટા કલમ (6) હેઠળ, જો આરોપી કસ્ટડીમાં ન હોય, તો તેણે કોર્ટ દ્વારા ચુકાદો સાંભળવા માટે હાજર રહેવાની જરૂર રહેશે, સિવાય કે જ્યાં ટ્રાયલ દરમિયાન તેની વ્યક્તિગત હાજરી આપવામાં આવી હોય અને સજા માત્ર દંડમાંથી એક છે. અથવા તેને નિર્દોષ જાહેર કરવામાં આવે છે.
24 ઉપરોક્ત જોગવાઈઓ પરથી તે સુરક્ષિત રીતે માની શકાય છે કે ટ્રાયલ દરમિયાન આરોપીની હાજરી એક કરતાં વધુ કારણોસર આગ્રહ કરવામાં આવે છે, જો કે કલમ 205 અથવા 317, Cr.P.C. હેઠળ સૂચિત કારણો માટે તેમની વ્યક્તિગત હાજરી સાથે વિતરિત કરવાની જોગવાઈઓ કરવામાં આવી છે. તેમની અંગત હાજરીનો આગ્રહ રાખવાના કારણો એ છે કે ટ્રાયલ દરમિયાન, પ્રિસાઇડિંગ ઓફિસર આરોપીની હાજરીમાં તેમને જાણતી ભાષામાં પુરાવાઓ રેકોર્ડ કરે તેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે અને આરોપીએ પુરાવાને અનુસરવાનું રહેશે તેના હિતોની વિરુદ્ધ કાર્યવાહી કરવી અને તેના વકીલને પ્રોસિક્યુશનના કેસને ખોટો સાબિત કરવા માટે યોગ્ય સૂચનાઓ આપવી કારણ કે તે યોગ્ય વ્યક્તિ હશે જે તેની સામે કરવામાં આવેલા આરોપોની સત્યતા અથવા અન્યથા જાણતો હશે. તેવી જ રીતે ચુકાદો જાહેર કરતી વખતે આરોપીની હાજરીનો આગ્રહ રાખવામાં આવે છે અને તે દોષિત ઠરે તેવી સ્થિતિમાં તેને જે સજા ફટકારવામાં આવે છે તેના પર સુનાવણી કરવાની હોય છે. આથી, ટ્રાયલ દરમિયાન આરોપીની હાજરી માટે આગ્રહ રાખવામાં દરેક વાજબીપણું છે.
25 જો કે, વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ આરોપીની ગેરહાજરીમાં પોતે જ જે ચુકાદો સંભળાવી શકે છે તે ચુકાદાને બગાડશે નહીં. Cr.P.C ની કલમ 353 ની પેટાકલમ (7) સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે કોઈપણ ફોજદારી અદાલત દ્વારા આપવામાં આવેલ કોઈપણ ચુકાદાને માત્ર કોઈપણ પક્ષની ગેરહાજરીના કારણોસર અમાન્ય માનવામાં આવશે નહીં.
26 પ્રથમ પ્રશ્નનો જવાબ તે મુજબ આપવામાં આવે છે.
27 જ્યાં સુધી બીજા પ્રશ્નનો સંબંધ છે, હું માનું છું કે ટ્રાયલ કોર્ટે ચુકાદો અને દોષિત ઠેરવવાના આદેશની ઘોષણા સમયે આરોપી હાજર ન હોવાનું ધ્યાનમાં લીધા પછી ધરપકડનું બિનજામીનપાત્ર વોરંટ જારી કરવામાં કોઈ ભૂલ કરી નથી. અને Cr.P.C.ની કલમ 418 (2) ની જોગવાઈઓને ધ્યાનમાં રાખીને સજા Cr.P.C.ની કલમ 418 ની પેટાકલમ (2) હેઠળ, જ્યારે કેદની સજા પામેલો આરોપી કોર્ટમાં હાજર ન હોય, ત્યારે કોર્ટે તેની ધરપકડનું વોરંટ જારી કરવાનું હોય છે અને તેની ધરપકડની તારીખથી સજા શરૂ થશે. હું માનું છું કે મેજિસ્ટ્રેટ પાસે બે વિકલ્પો હતા. તે, ચુકાદાની ઘોષણા અને દોષિત ઠરાવેલ અને સજાના હુકમ પહેલાં, અરજદાર આરોપીની કોર્ટમાં હાજરીનો અમલ કરી શકે છે અથવા આરોપીની ગેરહાજરીમાં ચુકાદો જાહેર કરી શકે છે અને ધરપકડનું વોરંટ જારી કરી શકે છે. વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટે પ્રક્રિયાના પાછલા ભાગને અપનાવવા યોગ્ય માન્યું એટલે કે ચુકાદો સંભળાવ્યો, અને તે પછી, આગળ વધ્યો
Cr.P.C.ની કલમ 418(2) હેઠળ વોરંટ જારી કરો.
28 હું લલ્લન સિંહ અને અન્ય વિરુદ્ધ ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્ય [(2015) 3 SCC 362]ના કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયનો સંદર્ભ લઈ શકું છું અને તેના પર આધાર રાખી શકું છું. હું પેરા 10, 10.1, 10.2 અને 10.3 માં સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા કરવામાં આવેલા અવલોકનો ટાંકી શકું છું. તે જ નીચે મુજબ બહાર પાડવામાં આવે છે:
“10 પ્રક્રિયા અંગેની કાનૂની સ્થિતિ કે જે ઓર્ડર અથવા પ્રતીતિને અનુસરવી જોઈએ તે ખૂબ જ સ્પષ્ટ છે કે કોઈ વિશેષ ભારની જરૂર હોય. અમે આમ કહીએ છીએ કારણ કે કોડ ઓફ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર, 1973ના પ્રકરણ XXXII, મૃત્યુની સજા અને/અથવા દોષિતોને આપવામાં આવેલી અન્ય સજાના અમલ માટે અનુસરવામાં આવતી પ્રક્રિયા અને પ્રક્રિયાને નિર્ધારિત કરે છે. અમે ખાસ કરીને કલમ 417, 418, 472 અને 420 CrPC નો સંદર્ભ લઈ શકીએ છીએ જે દોષિતની કેદની જગ્યા નિયુક્ત કરવાની સત્તા સાથે વ્યવહાર કરે છે.
કેદની સજા અને અમલ માટે વોરંટની દિશા તેમજ તે વ્યક્તિઓ કે જેમની સાથે તે નોંધાવવાની છે:
10.1 કોડની કલમ 418 ખાસ કરીને સજાના અમલ સાથે સંબંધિત છે અને અન્ય બાબતોની સાથે સાથે સજા સંભળાવનાર અદાલતને જેલ અથવા અન્ય સ્થાન કે જ્યાં તે છે, અથવા રહેવાનો છે, તેને તરત જ વોરંટ મોકલવાની સત્તા આપે છે અને ફરજ પાડે છે જ્યાં સુધી આરોપી અન્યથા આવી જેલમાં અથવા અન્ય જગ્યાએ બંધ ન હોય ત્યાં સુધી તેને વોરંટ સાથે આવી જેલ અથવા અન્ય જગ્યાએ મોકલવામાં આવે. કલમ 418 ની પેટાકલમ (2) ના સંદર્ભમાં, જ્યાં પેટાકલમ (1) માં ઉલ્લેખિત કેદની સજા સંભળાવવામાં આવે ત્યારે જ્યારે આરોપી કોર્ટમાં હાજર ન હોય, ત્યારે કોર્ટે તેની ધરપકડ માટે વોરંટ જારી કરવું જરૂરી છે. તેને જેલ અથવા અન્ય જગ્યાએ મોકલવા કે જ્યાં તેને બંધ રાખવાનો છે અને આવા કિસ્સાઓમાં સજા તેની ધરપકડની તારીખથી શરૂ થશે. આથી એવો કોઈ ફાયદો નથી કે આરોપીને દોષિત ઠેરવવામાં આવે અને તેને જેલની સજા આપવામાં આવે ત્યારે, સંબંધિત અદાલત તેને વોરંટની શરતોમાં જેલમાં મોકલે તેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે જે તેને આવી કેદની સજા ભોગવવાના હોય તે સમયગાળા માટે તેને કેદમાં રાખશે. અમારી પાસે એવું માનવાનું કોઈ કારણ નથી કે આવા તમામ કેસોમાં આ પ્રક્રિયા હંમેશા અનુસરવામાં આવતી નથી જ્યાં દોષિત સંબંધિત કોર્ટ સમક્ષ હાજર ન હોય અને સજા ભોગવવા માટે જેલની સજા માટે પ્રતિબદ્ધ હોવું જરૂરી હોય.
10.2 અમે એમ પણ માનીએ છીએ કે ગુનેગારને પકડવા માટે વોરંટ જારી કરવાની પ્રક્રિયા કલમ 418 CrPC હેઠળની ભાવનાને ધ્યાનમાં રાખીને ખંતપૂર્વક અનુસરવામાં આવે છે.
10.3 અમારા મતે, જ્યારે સંબંધિત અદાલત દ્વારા જારી કરાયેલા વોરંટનો અમલ ન થાય ત્યારે મુશ્કેલી ઊભી થાય છે. આ માત્ર એવા કેસોમાં જ નથી કે જ્યાં આરોપીને ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યો હોય અને સજા કરવામાં આવી હોય પરંતુ તે પણ જ્યાં દોષિત ઠરાવવાની વિરુદ્ધ અપીલ અથવા રિવિઝનને આખરે હાઈકોર્ટ દ્વારા ફગાવી દેવામાં આવે છે. તેમાં કોઈ શંકાને સ્થાન નથી કે આવા કેસોમાં પણ કોર્ટ અપીલને બરતરફ કરવા અથવા દોષિતો દ્વારા પસંદ કરાયેલી સુધારણા અંગેની સૂચના મળ્યા પછી, આરોપીઓની ધરપકડ માટે કલમ 418 CrPC હેઠળની પ્રક્રિયાને અનુસરવાની જવાબદારી હેઠળ છે. જો તેણે સ્વૈચ્છિક રીતે આત્મસમર્પણ કર્યું ન હોય, અને તેને આપવામાં આવેલી સજામાંથી પસાર થવા માટે તેને જેલમાં મોકલવા. જો કે, અનુભવ દર્શાવે છે કે જ્યારે પોલીસને ફાંસી માટે વોરંટ મોકલવામાં આવે છે, ત્યારે તે જ વર્ષો સુધી અમલમાં આવતાં રહે છે, જેમ કે આપણે હાથ પરના કેસમાં નોંધ્યું છે કે જ્યાં બે આજીવન દોષિતો દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અપીલને ફગાવી દેવામાં આવી હોવા છતાં, બેવડા દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યા હતા. હત્યા, ઘણા લાંબા સમય સુધી ફરાર રહી હતી.
29 ઉપરોક્ત સંદર્ભમાં, હું દિપકકુમાર ભાનુપ્રસાદ ઉપાધ્યાય વિરુદ્ધ ગુજરાત રાજ્ય [1998 Cr.L.J.ના કેસમાં આ કોર્ટની પૂર્ણ બેંચના નિર્ણયનો સંદર્ભ લઈ શકું છું અને તેના પર આધાર રાખી શકું છું. 1933]. હું પેરા 6 માં સમાવિષ્ટ ફુલ બેન્ચ દ્વારા કરવામાં આવેલા અવલોકનોને ટાંકી શકું છું. તે નીચે મુજબ છે:
“6. કેદની વિભાવના કોઈ પ્રવાહી ખ્યાલ નથી અને તે ફોજદારી કાર્યવાહી સંહિતામાં સમાવિષ્ટ જોગવાઈઓમાંથી તેનો રંગ અને અર્થ મેળવે છે. કોડ ઓફ ક્રિમિનલ પ્રોસિજર, 1973ના પ્રકરણ XXXII માં સજાના અમલ, સસ્પેન્શન, માફી અને ફેરફારની જોગવાઈ છે. કલમ 417 થી 424 ની જોગવાઈઓ કેદના પ્રશ્ન પર અસર કરે છે, જ્યારે કલમ 423 થી 435 ની જોગવાઈઓ સજાના અમલને લગતી સામાન્ય જોગવાઈઓ છે. S. 417 હેઠળ, રાજ્ય સરકારને કેદની જગ્યાની નિમણૂક કરવાની સત્તા આપવામાં આવી છે અને તે મુજબ, તે આ સંહિતા હેઠળ કેદ કરવા માટે જવાબદાર અથવા કસ્ટડી માટે પ્રતિબદ્ધ કોઈપણ વ્યક્તિને ક્યા સ્થળે સીમિત કરવામાં આવશે તે નિર્દેશ કરી શકે છે. કલમ 418માં જેલની સજાની જોગવાઈ છે. તેમાં આરોપીને ક્યાં સજા કરવામાં આવી છે તેની જોગવાઈ છે
કલમ 413 દ્વારા પૂરી પાડવામાં આવેલ કેસ સિવાયના અન્ય કેસોમાં આજીવન કેદ અથવા મુદત માટે કેદની સજા, સજા પસાર કરતી અદાલતે તરત જ જેલ અથવા અન્ય જગ્યાએ વોરંટ મોકલશે જ્યાં સુધી તે છે, અથવા રહેવાનો છે, અને જ્યાં સુધી આરોપી પહેલેથી જ આવી જેલમાં અથવા અન્ય જગ્યાએ બંધ છે, તેને વોરંટ સાથે આવી જેલ અથવા અન્ય જગ્યાએ મોકલવો. કલમ 418 ની પેટાકલમ (2) એવી જોગવાઈ કરે છે કે જ્યાં આરોપીને આવી કેદની સજા ફટકારવામાં આવે ત્યારે તે કોર્ટમાં હાજર ન હોય, તો કોર્ટે તેને જેલ અથવા અન્ય જગ્યાએ મોકલવાના હેતુસર તેની ધરપકડ માટે વોરંટ જારી કરવું જોઈએ. મર્યાદિત હોવું; અને આવા કિસ્સામાં, સજા તેની ધરપકડની તારીખથી શરૂ થશે. કલમ 419 હેઠળ, કેદની સજાના અમલ માટેનું દરેક વોરંટ જેલ અથવા અન્ય સ્થાન કે જ્યાં કેદી કેદી હોય, અથવા રહેવાનો હોય, તેના હવાલા અધિકારીને નિર્દેશિત કરવામાં આવશે. તેથી, સ્પષ્ટ છે કે જેલની વિભાવના મુજબ જે ગુનાઓ માટે આવી સજા લાદવામાં આવી છે તેના સંદર્ભમાં સમજાય છે તે મુજબ, જેલ અથવા અન્ય નિયુક્ત જગ્યાએ વ્યક્તિની શારીરિક કેદ એ આવી કેદની સજાનો અમલ કરવાની રીત છે. કેદની સજા ફટકારવામાં આવે તે સમયે જ્યારે વ્યક્તિ કોર્ટ સમક્ષ હાજર હોય, ત્યારે તેને વોરંટ સાથે જેલમાં મોકલવાની જરૂર છે અને જ્યારે તે હાજર ન હોય, ત્યારે તેની ધરપકડનું વોરંટ બહાર પાડવામાં આવે છે અને કેદની સજા આવા કિસ્સામાં તેની ધરપકડની તારીખથી શરૂ થશે. ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડની કલમ 46 હેઠળ, વ્યક્તિની ધરપકડ કરવાની રીત નિર્ધારિત કરવામાં આવી છે અને એવી જોગવાઈ છે કે ધરપકડ કરતી વખતે, પોલીસ અધિકારી અથવા અન્ય વ્યક્તિએ તે વ્યક્તિના શરીરને ખરેખર સ્પર્શ કરવો અથવા બંધ કરવો જોઈએ. વ્યક્તિની ધરપકડ કરવામાં આવશે, સિવાય કે કસ્ટડીમાં શબ્દ અથવા ક્રિયા દ્વારા રજૂઆત કરવામાં આવે. તેથી, જેલની સજા માત્ર વ્યક્તિની ધરપકડ કરીને અને તેને જેલની સજા માટે નિમણૂક કરેલી જગ્યાએ મર્યાદિત કરીને જ ચલાવી શકાય છે. એ નોંધવું પણ મહત્વનું છે કે સંહિતાની કલમ 430 હેઠળ, જ્યારે સજાનો સંપૂર્ણ અમલ કરવામાં આવ્યો હોય ત્યારે જ તે અમલમાં મૂકનાર અધિકારીએ તેના હાથ નીચે જે રીતે સજાનો અમલ કરવામાં આવ્યો છે તેને પ્રમાણિત કરીને વોરંટ પરત કરવું પડશે. “
30 મારા મતે, વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટે સજાના અમલના હેતુસર ધરપકડનું બિનજામીનપાત્ર વોરંટ જારી કરવામાં કોઈ ભૂલ કરી નથી.
31 ચોથો પ્રશ્ન કંઈક અંશે પ્રશ્ન નંબર 3 સાથે સંકળાયેલો છે. તે વિવાદાસ્પદ નથી કે ટ્રાયલ કોર્ટ સમક્ષ અરજદારનું પ્રતિનિધિત્વ કરી રહેલા વિદ્વાન એડવોકેટ, જ્યારે ટ્રાયલ કોર્ટે દોષિત ઠેરવવા અને સજાનો ચુકાદો અને હુકમ સંભળાવ્યો ત્યારે તે ખૂબ જ હાજર હતો. વિદ્વાન એડવોકેટે, હકીકતમાં, આરોપી બીમાર હતો અને તેથી તે કોર્ટ સમક્ષ વ્યક્તિગત રીતે હાજર રહી શકતો ન હતો તેવું જણાવતા પર્સિસ રજૂ કરી હતી. એવું જણાય છે કે તબીબી પ્રમાણપત્ર પણ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. જો કે, બીમારીના કારણે ટ્રાયલ કોર્ટમાં અપીલ કરી ન હતી. હકીકતમાં, એવું જણાય છે કે ચુકાદાની જાહેરાતની તારીખના બે દિવસ પહેલા એટલે કે 4 ઓક્ટોબર 2015ના રોજ, અરજદાર આરોપી કોર્ટ સમક્ષ હાજર રહ્યો હતો. પ્રશ્ન એ છે કે શું એડવોકેટને Cr.P.C.ની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી દાખલ કરવાની અનુમતિ છે? ગુનેગારની ગેરહાજરીમાં મૂળ સજાને સ્થગિત કરવાના હેતુથી દોષિતને સેશન્સ કોર્ટ સમક્ષ અપીલ કરવા માટે સક્ષમ બનાવવા માટે. શું આવી અરજી પર યોગ્ય આદેશ આપવામાં આવે તે પહેલા આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરી માટે આગ્રહ રાખવો જરૂરી છે. જો આ પ્રશ્નનો જવાબ હકારમાં છે, તો પછી ટ્રાયલ કોર્ટને Cr.P.C.ની કલમ 418(2) હેઠળ વોરંટ જારી કરવાનો આદેશ પસાર કરવાની પણ જરૂર રહેશે નહીં. Cr.P.C.ની કલમ 389(3) જ્યારે દોષિત વ્યક્તિ કોર્ટને સંતુષ્ટ કરે છે કે જેના દ્વારા તેને દોષિત ઠેરવવામાં આવે છે કે તે અપીલ રજૂ કરવા માંગે છે, ત્યારે કોર્ટ, જ્યાં આવી વ્યક્તિને, જામીન પર હોય, તેને ત્રણ વર્ષથી વધુની મુદત માટે કેદની સજા કરવામાં આવી હોય, અથવા જ્યાં જે ગુનામાં આવી વ્યક્તિને દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યો છે તે જામીનપાત્ર વોરંટ છે, અને તે જામીન પર છે, હુકમ કરો કે દોષિત વ્યક્તિને જામીન પર છોડવામાં આવે. દોષિત ઠેરવવામાં આવતા કેસોમાં, નેગોશિયેબલ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ એક્ટની કલમ 138 હેઠળ, દેખીતી રીતે, એવું કહી શકાય નહીં કે આરોપી જામીન પર છે. Cr.P.C ની કલમ 389(3) (i) અને (ii) માં “જામીન પર છે” અને “જામીન પર છે” અભિવ્યક્તિ દેખાય છે. જેની પાસેથી જામીનની બિલકુલ માંગણી કરવામાં આવી ન હોય તેવા આરોપીને સમાવવા માટે વ્યાજબી રીતે વાંચવું અને સમજવું આવશ્યક છે.
32 ઉપરોક્ત સંદર્ભમાં, અરજદાર આરોપી માટે હાજર રહેલા વિદ્વાન વકીલ શ્રી દવેએ જૈન બાબુ વિ. કે.જે.ના કેસમાં કેરળ હાઈકોર્ટના વિદ્વાન સિંગલ જજ દ્વારા આપવામાં આવેલા નિર્ણય પર આધાર રાખ્યો છે. જોસેફે 2009(1) ક્રાઈમ્સ (HC) 629 માં અહેવાલ આપ્યો. શ્રી દવેએ નીચે પ્રમાણે પેરા 30 માં સમાયેલ કોર્ટ દ્વારા કરાયેલ અવલોકનો પર આધાર રાખ્યો છે:“જો આરોપી જામીન પર ન હોય, તો ફાંસીની સજા કલમ 389(3) Cr.P.C હેઠળ સજાને સ્થગિત કરી શકાતી નથી જેથી આરોપી અપીલને પસંદ કરી શકે. અદાલતો તરત જ સજાનો અમલ કરવા માટે બંધાયેલા રહેશે. આ એક આરોપીને અપીલ પસંદ કરવા સક્ષમ બનાવવા માટે સજાને સ્થગિત કરવાના અધિકારને નકારવા સમાન હોઈ શકે છે, તે કેટલાક વકીલ દ્વારા પકડવામાં આવે છે. મને આ આશંકામાં કોઈ યોગ્યતા દેખાતી નથી. એવા કિસ્સામાં જ્યાં આરોપીને કલમ 205 Cr.P.C હેઠળ મુક્તિ આપવામાં આવે છે અને દોષી ઠેરવવાનો ચુકાદો તેની ગેરહાજરીમાં ઉચ્ચારવામાં આવે છે, ન્યાયી, વ્યાજબી અને વ્યવસ્થિત પ્રક્રિયા આદેશ આપે છે કે કોર્ટે આરોપીને સજાના અમલ માટે ચોક્કસ દિવસે કોર્ટમાં હાજર થવાનો નિર્દેશ આપવો જોઈએ. . કલમ 389(3) Cr.P.C ના આદેશને અમલમાં મૂકીને, કોઈપણ વાજબી મેજિસ્ટ્રેટે આવી તારીખે જ આરોપીની હાજરી માટે કેસ પોસ્ટ કરવો આવશ્યક છે, જે ખાતરી કરશે કે આરોપીને તે દરમિયાન અપીલ કરવા માટે વાજબી સમય મળે. વધુમાં, હું એ દલીલ સ્વીકારવામાં અસમર્થ છું કે કલમ 389(3) Cr.P.C ની ભાષા કલમ 205 Cr.P.C હેઠળ આરોપીની હાજરીને મુક્તિ આપવામાં આવે ત્યારે 138 કાર્યવાહીમાં સજાના સસ્પેન્શન પર પ્રતિબંધ મૂકશે. કલમ 389(3) Cr.P.C હેઠળ જ્યારે આરોપી જામીન પર હોય ત્યારે સજા સ્થગિત કરી શકાય છે. એવું માનવું ભાષાકીય ટેકનિકલતાના જુલમને વશ થઈ જશે કે જ્યારે કોઈ અદાલતે આરોપીને વ્યક્તિગત હાજરી અને જામીન મેળવવાની જવાબદારીમાંથી મુક્તિ આપવાનું પસંદ કર્યું હોય, ત્યારે તે જામીન પર મુક્ત થયેલ વ્યક્તિ જે લાભ અથવા લાભ માટે હકદાર રહેશે નહીં. માટે હકદાર છે. કલમ 389(3) (i) અને (ii) Cr.P.C માં “જામીન પર છે” અને “જામીન પર છે” અભિવ્યક્તિઓ દેખાય છે. જેની પાસેથી જામીનની બિલકુલ માંગણી કરવામાં આવી નથી અને જે તેની સ્વતંત્રતાનો આનંદ માણે છે તેવા આરોપીનો સમાવેશ કરવા માટે વ્યાજબી રીતે વાંચવું અને સમજવું આવશ્યક છે. એક ન્યાયિક કાર્યકારી કે જે કલમ 389(3) Cr.P.C નો લાભ એવા આરોપીને આપવા માટે જગ્યા શોધી શકતો નથી કે જે તેની સ્વતંત્રતાનો આનંદ માણે છે, જે કસ્ટડીમાં નથી, જેને જામીન આપવા માટે પણ નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો નથી અને જેમને મુક્તિ આપવામાં આવી છે. કલમ 205 Cr.P.C હેઠળ વ્યક્તિગત દેખાવમાંથી ચોક્કસપણે વૃક્ષો માટે વૂડ્સ ખૂટે છે. તેની પાસે માનવ અધિકારના ન્યાયશાસ્ત્રમાં અભિગમનો અભાવ છે અને તેની પાસે નજીવી વાડ પર કૂદવાની તાલીમનો અભાવ છે. મુક્તિ પામેલા આરોપીને સજા ફટકારવામાં આવી છે, જેની ગેરહાજરીમાં ચુકાદો જાહેર કરવામાં આવ્યો છે તેને પોસ્ટિંગની આગલી તારીખ સુધી અમલમાં મૂકવાની જરૂર નથી. આવી આગલી તારીખે તેને રૂબરૂ હાજર થવા અથવા અપીલ કોર્ટમાંથી જો કોઈ હોય તો સસ્પેન્શનનો હુકમ રજૂ કરવાનો નિર્દેશ આપવો જોઈએ. મુક્તિ અપાયેલ આરોપી કે જેને માત્ર હાજર થવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો છે ચુકાદો મેળવવા માટે એવી વ્યક્તિ હોવી જોઈએ કે જેને કલમ 389(3) Cr.P.C નો લાભ ઉપલબ્ધ છે, તેને હાજર રહેવાની અને જામીન આપવાની જવાબદારીમાંથી પહેલેથી જ મુક્તિ આપવામાં આવી છે. આમ આ આશંકા કોઈ તત્વ વગરની હોવાનું જણાયું છે.”
33 વિદ્વાન સિંગલ જજ દ્વારા લેવામાં આવેલ અભિપ્રાય એ છે કે મુક્તિ પામેલા આરોપીને સજા આપવામાં આવે છે, જેની ગેરહાજરીમાં ચુકાદો જાહેર કરવામાં આવે છે, તેને પોસ્ટિંગની આગલી તારીખ સુધી અમલમાં મૂકવાની જરૂર નથી. આગલી તારીખે, આરોપીને રૂબરૂ હાજર થવા અથવા એપેલેટ કોર્ટમાંથી જો કોઈ હોય તો સસ્પેન્શનનો હુકમ રજૂ કરવાનો નિર્દેશ આપવો જોઈએ. લેવામાં આવેલ અભિપ્રાય એ છે કે મુક્તિ અપાયેલ આરોપી, જેને ફક્ત ચુકાદો મેળવવા માટે હાજર થવા માટે નિર્દેશિત કરવામાં આવ્યો છે, તે એવી વ્યક્તિ હોવા જોઈએ કે જેને કલમ 389(3) Cr.P.C નો લાભ ઉપલબ્ધ છે, તેને પહેલેથી જ મુક્તિ આપવામાં આવી છે. હાજર રહેવાની અને જામીન આપવાની જવાબદારી.
34 હાથમાં કેસમાં, આદેશ પસાર કરવામાં આવ્યો હોવા છતાં, Cr.P.C.ની કલમ 317(1) હેઠળ સત્તાનો ઉપયોગ કરીને. જરૂરી મુક્તિ આપવી, છતાં હુકમમાં એવું જણાવવામાં આવતું નથી કે આરોપી માત્ર ચુકાદો મેળવતો હોવાનું જણાશે. આદેશમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કોર્ટ જ્યારે નિર્દેશ આપે ત્યારે આરોપી હાજર રહેશે.
35 મારા માટે કેરળ હાઇકોર્ટ દ્વારા લેવામાં આવેલા અભિપ્રાય સાથે સંમત થવું મુશ્કેલ છે કે નેગોશિયેબલ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ એક્ટમાંથી ઉદ્ભવતા કેસોમાં, દોષિત ઠર્યા પછી, આરોપી આપમેળે Cr.P.C.ની કલમ 389(3) નો લાભ મેળવે છે. અલબત્ત, કોડની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી દાખલ કરી શકાય છે અને કોર્ટ કાયદા અનુસાર યોગ્ય આદેશ આપી શકે છે. પ્રશ્ન કોડની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી પર યોગ્ય આદેશ પસાર કરવાના હેતુથી આરોપીની વ્યક્તિગત હાજરી વિશે છે.
36 હું માનું છું કે દોષિત આરોપીની ગેરહાજરીમાં, તેના માટે હાજર રહેલા વિદ્વાન એડવોકેટ સજાને સ્થગિત કરવા માટે કોડની કલમ 389(3) હેઠળ અરજીને પ્રાધાન્ય આપી શકતા નથી જેથી દોષિત આરોપીને કોર્ટ સમક્ષ અપીલ કરવાનું પસંદ કરી શકાય. સેશન્સ કોર્ટ. જ્યારે ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા આરોપીને સેશન્સ કોર્ટ સમક્ષ અપીલ કરવા માટે સક્ષમ બનાવવા માટે કોડની કલમ 389(3) હેઠળ સજાને સ્થગિત કરવાનો આદેશ પસાર કરવામાં આવે છે, ત્યારે આરોપીએ જરૂરી જામીન સાથે જામીન આપવાના હોય છે. તેણે જામીન બોન્ડનો અમલ કરવાનો છે. કોડની કલમ 389(3) હેઠળનો આદેશ ત્યારે જ અમલમાં આવશે જ્યારે આરોપી જામીન બોન્ડ રજૂ કરે. આવા માંસંજોગોમાં, તેમની ગેરહાજરીમાં, વિદ્વાન એડવોકેટને આવી અરજી દાખલ કરવાની પરવાનગી આપી શકાતી નથી. આ દૃષ્ટિકોણ લેવા પાછળ એક વધુ કારણ છે. જો આરોપીનો બચાવ કરતા વિદ્વાન એડવોકેટને સંહિતાની કલમ 389(3) હેઠળ આરોપી વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષ વ્યક્તિગત રૂપે હાજર ન હોવાના કિસ્સામાં સજાને સ્થગિત કરવા માટે અરજી દાખલ કરવાની અનુમતિ છે, તો તે કલમ 418 લાગુ કરશે. (2) કોડ ઓટિયોઝ અથવા રીડન્ડન્ટ. જો દોષિત વ્યક્તિને કોડની કલમ 389(3) હેઠળ જામીન પર મુક્ત કરવામાં આવે અને આવી વ્યક્તિએ જામીન આપવાના હોય, તો દોષિત આરોપીની ગેરહાજરીમાં આ પ્રક્રિયા કેવી રીતે હાથ ધરવામાં આવશે. હું માનું છું કે વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટે હુકમમાં યોગ્ય રીતે અવલોકન કર્યું હતું કે સંહિતાની કલમ 389(3) હેઠળની અરજી જાળવવા યોગ્ય નથી કારણ કે દોષિત આરોપી કોર્ટ સમક્ષ વ્યક્તિગત રીતે હાજર ન હતો. આમ, ચોથા પ્રશ્નનો જવાબ તે મુજબ આપવામાં આવે છે.
37 નંબર (I) થી (IV) ના પ્રશ્નોના જવાબોને ધ્યાનમાં રાખીને પાંચમા પ્રશ્નનો જવાબ આપવામાં કોઈ મુશ્કેલી ન હોવી જોઈએ.
38. સેશન્સ કોર્ટે, મારા મતે, ચુકાદાની ઘોષણા સમયે દોષિત આરોપી ટ્રાયલ કોર્ટ સમક્ષ હાજર રહ્યો ન હતો અને ટ્રાયલ કોર્ટે તેના માટે બિનજામીનપાત્ર વોરંટ જારી કર્યું હતું તે ધ્યાનમાં લીધા પછી, અપીલ નોંધવાનો યોગ્ય ઇનકાર કર્યો હતો. સજાના અમલના હેતુ માટે ધરપકડ. નોંધાયેલા કારણોસર ટ્રાયલ કોર્ટે ઉપર અને ઉપર Cr.P.C ની કલમ 389(3) હેઠળ દાખલ કરેલી અરજી પર યોગ્ય આદેશ આપવાનો પણ ઇનકાર કર્યો હતો.”
8. શરદ જેઠાલાલ સાવલા (સુપ્રા) નો ગુણોત્તર લાગુ કરવો; જો હાલના કેસની હકીકતો તપાસવામાં આવે તો; નોંધનીય છે કે અહીં અરજદારે ક્યારેય પણ સંહિતાની કલમ 389(3) હેઠળ નીચેની કોર્ટ સમક્ષ હાજર રહીને કોઈપણ અરજી કરવાનું પસંદ કર્યું નથી; પરંતુ અરજદાર હવે રાહતની માંગ કરી રહ્યો છે જેથી તેને કામચલાઉ જામીન મેળવવા માટે આવી અરજી પસંદ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે. શરદ જેઠાલાલ સાવલા (સુપ્રા) માં, આ કોર્ટે સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું છે કે કોડની કલમ 353(7) હેઠળ આરોપીની ગેરહાજરીમાં ચુકાદો સંભળાવી શકાય છે અને કોડની કલમ 418(2) હેઠળ NBW જારી કરવાને પણ યોગ્ય ઠેરવ્યું છે. સજા ભોગવવા માટે આરોપીની હાજરી સુનિશ્ચિત કરવા માટે. આ કોર્ટે પણ નામંજૂર કરી છેદાવો કરો કે ચુકાદાની જાહેરાતની તારીખે આરોપીની ગેરહાજરીમાં, એડવોકેટ સંહિતાની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી ખસેડી શકે છે.
9. ઇશ્વરભાઇ હીરાભાઇ ચુનારા (સુપ્રા)ના કિસ્સામાં આ કોર્ટે અરજદારને સંહિતાની કલમ 389(3) હેઠળ કામચલાઉ જામીન માટે અરજી દાખલ કરવાની મંજૂરી આપી હતી જેથી તે દોષિત ઠરાવી અને સજા સામે પ્રથમ અપીલ કોર્ટ સમક્ષ અપીલને પસંદ કરી શકે; તેનો સંબંધિત ફકરો 7 આ રીતે વાંચે છે:
“7 હું અરજદારને વિદ્વાન 4ઠ્ઠા એડીશનલ ચીફ જ્યુડિશિયલ મેજિસ્ટ્રેટ, વડોદરા સમક્ષ તેના એડવોકેટ સાથે રૂબરૂમાં હાજર થવાની એક તક આપવા ઈચ્છું છું. જે દિવસે અને તારીખે અરજદાર અહીં વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ સમક્ષ હાજર થશે, તે તેના માટે Cr.P.C.ની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી દાખલ કરવા માટે ખુલ્લું રહેશે. કામચલાઉ જામીન માટે તેને સજા અને સજા સામે સેશન્સ કોર્ટ સમક્ષ ફોજદારી અપીલ કરવા માટે સક્ષમ બનાવવા માટે. Cr.P.C.ની કલમ 389(3) હેઠળ યોગ્ય આદેશ પછી જ સેશન્સ કોર્ટમાં ફોજદારી અપીલ રજીસ્ટર થઈ શકી હોત. ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યો હતો.”
10. હવે, પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે અરજદાર-આરોપી કેટલા સમયની અંદર કામચલાઉ જામીન માટે નીચેની વિદ્વાન કોર્ટ સમક્ષ કોડની કલમ 389(3) હેઠળ અરજી કરી શકે છે. તે હેતુ માટે, કોડની કલમ 389 નો સંદર્ભ લો.
“કલમ 389. અપીલ પેન્ડિંગ સજાનું સસ્પેન્શન; અરજદારને જામીન પર મુક્ત કરો
(1) દોષિત વ્યક્તિ દ્વારા કોઈપણ અપીલ બાકી હોય, અપીલ કોર્ટ, તેના દ્વારા લેખિતમાં નોંધવાના કારણો માટે, આદેશ આપી શકે છે કે સજા અથવા તેની સામે અપીલ કરાયેલ હુકમનો અમલ સ્થગિત કરવામાં આવે અને, જો તે કેદમાં હોય, તેને જામીન પર અથવા તેના પોતાના બોન્ડ પર મુક્ત કરવામાં આવશે. a [પરંતુ કે એપેલેટ કોર્ટ, જામીન પર અથવા તેના પોતાના બોન્ડ પર મુક્ત કરતાં પહેલાં, દોષિત વ્યક્તિ કે જે મૃત્યુ અથવા આજીવન કેદ અથવા દસ વર્ષથી ઓછી ન હોય તેવી મુદતની કેદની સજાને પાત્ર ગુના માટે દોષિત ઠરે છે, તેને તક આપશે. સરકારી વકીલે આવી મુક્તિ સામે લેખિતમાં કારણ દર્શાવવા માટે : વધુમાં જો કે દોષિત વ્યક્તિને જામીન પર છોડવામાં આવે તેવા કિસ્સામાં જામીન રદ કરવા માટે અરજી દાખલ કરવા સરકારી વકીલ સમક્ષ ખુલ્લું રહેશે.]
(2) આ કલમ દ્વારા અપેલ કોર્ટને આપવામાં આવેલી સત્તાનો ઉપયોગ હાઈકોર્ટ દ્વારા દોષિત વ્યક્તિ દ્વારા તેની ગૌણ અદાલતમાં અપીલના કિસ્સામાં પણ થઈ શકે છે.
(3) જ્યાં દોષિત વ્યક્તિ કોર્ટને સંતુષ્ટ કરે છે કે જેના દ્વારા તેને દોષિત ઠેરવવામાં આવે છે કે તે અપીલ રજૂ કરવા માગે છે, તો કોર્ટ, (i) જ્યાં આવી વ્યક્તિને, જામીન પર હોવાથી, ત્રણ વર્ષથી વધુની મુદત માટે કેદની સજા કરવામાં આવે છે, અથવા (ii) જ્યાં આવી વ્યક્તિને દોષિત ઠેરવવામાં આવેલો ગુનો જામીનપાત્ર હોય, અને તે જામીન પર હોય, તો હુકમ કરો કે દોષિત વ્યકિતને જામીન પર મુક્ત કરવામાં આવે, સિવાય કે જામીન નકારવા માટેના ખાસ કારણો હોય, જે પરવડે તેવા સમયગાળા માટે અપીલ રજૂ કરવા અને પેટાકલમ (1) હેઠળ અપીલ કોર્ટના આદેશો મેળવવા માટે પૂરતો સમય અને કેદની સજા, જ્યાં સુધી તે જામીન પર મુક્ત થાય ત્યાં સુધી તેને સ્થગિત ગણવામાં આવશે.
xxx xxxx xxx”
11. કોડની કલમ 389(1) અને (2) એ અપીલ કોર્ટને તેની સામે અપીલ કરાયેલ સજાના અમલને સ્થગિત કરવાની સત્તા પ્રદાન કરે છે અને જો તે કેદમાં હોય તો આરોપીને જામીન પર મુક્ત કરી શકે છે. કલમ 389 ની પેટા-કલમ (3) અદાલતને સત્તા પ્રદાન કરે છે જેણે આરોપીને સજાને સ્થગિત કરવાની અને દોષિત વ્યક્તિને જામીન પર મુક્ત કરવાની સત્તા પૂરી પાડી છે જો સજા ત્રણ વર્ષથી વધુ ન હોય અને એવી વ્યક્તિ જ્યાં દોષિત ઠરે છે. એક જામીનપાત્ર અને તે જામીન પર છે. નોંધનીય છે કે જે કોર્ટે દોષિત ઠેરવ્યો છે તેની સત્તા છેદોષિત વ્યક્તિને જામીન પર મુક્ત કરવા માટે અને દોષિત ઠરાવવામાં અને સજા પર રોક લગાવવા માટે તે સમયગાળા સુધી મર્યાદિત છે જેમાં અપીલ પસંદ કરવાની હોય છે.
12. સંહિતાની કલમ 374 દોષિત ઠેરવવાથી અપીલ પૂરી પાડે છે. સંહિતાની કલમ 374(3)ને ધ્યાનમાં રાખીને જો વિદ્વાન JMFC અથવા ACJM દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા ટ્રાયલમાં વ્યક્તિ દોષિત અને દોષિત ઠરે છે, તો અપીલ સેશન્સ કોર્ટ સમક્ષ રહેશે. અપીલ દાખલ કરવા માટેની મર્યાદા અવધિ મર્યાદા અધિનિયમ, 1963ની કલમ 115માં આપવામાં આવી છે. જો અપીલ હાઈકોર્ટમાં દાખલ કરવાની હોય, તો મર્યાદા સજા અથવા હુકમની તારીખથી 60 દિવસની છે અને જો અપીલ કરવાની હોય તો કોઈપણ અન્ય કોર્ટમાં દાખલ કરવામાં આવે છે, પૂરી પાડવામાં આવેલ મર્યાદા સજા અથવા હુકમની તારીખથી 30 દિવસની છે. મર્યાદા કાયદાની કલમ 115 (b) આ રીતે વાંચે છે:દાવાનું વર્ણન મર્યાદાનો સમયગાળો જેમાંથી સમયગાળો શરૂ થાય છે
a) તેના મૂળ ફોજદારી અધિકારક્ષેત્રની કવાયતમાં સત્રની અદાલત દ્વારા અથવા ઉચ્ચ અદાલત દ્વારા પસાર કરાયેલ મૃત્યુની સજામાંથી;
(b) કોઈપણ અન્ય સજા અથવા કોઈપણ હુકમમાંથી મુક્તિનો હુકમ ન હોય-
(i) હાઇકોર્ટને સાઠ દિવસ. સજા અથવા હુકમની તારીખ.
(ii) કોઈપણ અન્ય કોર્ટમાં ત્રીસ દિવસ. સજા અથવા હુકમની તારીખ
ત્રીસ દિવસ
સાઠ દિવસ ત્રીસ દિવસ.
સજાની તારીખ.
સજા અથવા હુકમની તારીખ સજા અથવા હુકમની તારીખ
13. માં પી. રામકૃષ્ણન – પિટીશનર વિરુદ્ધ રાણી રામબાઈ – Crl.O.P. 2011 ના નંબર 28838 28.2.2012 ના રોજ નિર્ણય લીધો, મદ્રાસ હાઈકોર્ટે ફકરા 7 માં નીચે મુજબ નિર્ણય લીધો છે:
“7. ઉપરોક્ત તથ્યોનું વર્ણન સ્પષ્ટપણે દર્શાવે છે કે હાલની પિટિશન માત્ર ખૂબ જ ખોટી માન્યતા ધરાવતી નથી પરંતુ તે કોર્ટની પ્રક્રિયાનો સ્પષ્ટ દુરુપયોગ પણ છે. કલમ 389(3), Cr.P.C,, 1973 હેઠળ ટ્રાયલ કોર્ટને મહત્તમ સમયગાળા માટે સજાને સ્થગિત કરવાની સત્તા છે કે જેમાં મર્યાદા કાયદાની જોગવાઈઓ અનુસાર દોષિત દ્વારા અપીલ પસંદ કરવાની હોય છે. વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટને સજા લાદવાની તારીખથી 30 દિવસથી વધુ સસ્પેન્શન આપવાના અધિકારક્ષેત્રનો અભાવ છે. તેથી, વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ સજાના સસ્પેન્શનની મુદત વધારવા માટે અરજીકર્તા દ્વારા દાખલ કરાયેલી અરજી પરત કરવામાં યોગ્ય હતા. એ ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે કે દોષિત ઠેરવવાની તારીખ 19.10.2011 છે અને વિદ્વાન મેજિસ્ટ્રેટ દ્વારા 18.11.2011 સુધી સજાને યોગ્ય રીતે સ્થગિત કરવામાં આવી હતી.
14.આમ, તે સ્પષ્ટ છે કે કોડની કલમ 389(3) હેઠળ, નીચેની અદાલત મહત્તમ સમયગાળા માટે સજાને સ્થગિત કરવાની સત્તા ધરાવે છે કે જેમાં મર્યાદા અધિનિયમની જોગવાઈઓ અનુસાર દોષિત દ્વારા અપીલ પસંદ કરવાની હોય. કાયદાની સ્પષ્ટ રજૂઆત સૂચવે છે કે નીચેની વિદ્વાન અદાલત સજાને સ્થગિત કરવાની સત્તાનો ઉપયોગ કરી શકે છે અને સજાની જાહેરાતની તારીખથી માત્ર 30 દિવસ માટે આરોપીને જામીન પર મુક્ત કરી શકે છે; ત્યારબાદ તે અધિકારક્ષેત્રનો અભાવ ધરાવે છે.
15. હાલના કેસમાં, નીચેની અદાલતે 29/08/2023 ના રોજ ચુકાદો આપ્યો છે અને આરોપીને દોષિત ઠેરવ્યો છે અને સજા ફટકારી છે. કોડની કલમ 389(3) હેઠળની અરજીને ધ્યાનમાં લેવા માટે નીચેની અદાલતનો અધિકારક્ષેત્ર 30 દિવસમાં સમાપ્ત થાય છે કારણ કે મર્યાદા અધિનિયમની કલમ 115(b) હેઠળ આપવામાં આવેલ અપીલનો સમયગાળો 30 દિવસનો છે. અરજદારને ફાઇલ કરવા દેવાની પ્રાર્થનાકોડની કલમ 389(3) હેઠળ હવે અરજી કરવાની મંજૂરી આપી શકાતી નથી. આમ, 29/09/2023 પછી નીચેની અદાલત કોડની કલમ 389(3) હેઠળની સત્તાઓનો ઉપયોગ કરી શકશે નહીં. આમ, બંને અરજીઓ કાયદાની દૃષ્ટિએ ખૂબ જ ખોટી છે અને તે ફગાવી દેવાને પાત્ર છે.
16. ઉપરોક્ત કારણોસર, પ્રવેશના તબક્કે અરજીઓ બરતરફ કરવામાં આવે છે.
(જે.સી. દોશી, જે)
સોમપુરા
પૃષ્ઠ 26 માંથી 26
ડાઉનલોડ કરેલ : ગુરુ 12 ઑક્ટોબર 13:36:32 IST 2023