પત્ની ભરણપોષણ માટે ક્યારે હકદાર છે?
હિંદુ દત્તક અને ભરણપોષણ અધિનિયમની કલમ 18(2) એ સૂચિ પ્રદાન કરે છે કે પત્ની ક્યારે ભરણપોષણ માટે હકદાર હશે. કલમ મુજબ, પત્ની તેના પતિથી અલગ રહી શકે છે અને તેમ છતાં નીચેની પરિસ્થિતિઓમાં ભરણપોષણનો દાવો કરવાનો અધિકાર ધરાવે છે:
- પતિએ તેની પત્નીને કોઈપણ વ્યાજબી કારણ વગર અને તેની સંમતિ લીધા વિના અથવા જાણીજોઈને તેની ઈચ્છાને અવગણીને તેનો ત્યાગ કરીને તેને છોડી દીધો છે.
- પત્ની તેના લગ્નજીવન દરમિયાન ક્રૂરતાને આધીન રહી છે અને તેના પતિ સાથે રહેવાને તેના જીવનને જોખમમાં મૂકે છે.
- જો પતિ કોઈ અસાધ્ય અને ચેપી રોગથી પીડિત હોય.
- પતિની એક જ ઘરમાં બીજી પત્ની અથવા રખાત હોય અથવા તે બીજી પત્ની અથવા રખાત સાથે અન્ય જગ્યાએ રહે છે.
- પતિએ કોઈ અન્ય ધર્મ અથવા અન્ય વાજબી આધારો અપનાવ્યા છે જે પત્નીએ શા માટે અલગ રહેવું જોઈએ તે ન્યાયી ઠેરવી શકે છે.
જાળવણી દર મહિને અથવા એકસાથે ચૂકવી શકાય છે. પત્ની પાસે આવકના અમુક સ્ત્રોત અને અમુક મિલકત હોય ત્યારે પણ જરૂરી ખર્ચાઓ જેમ કે તબીબી ખર્ચ માટે અમુક નાણાકીય સહાયની જરૂર હોય ત્યારે પણ. જો જરૂરી હોય તો આવા ખર્ચ માટે ભરણપોષણ ચૂકવવાની પતિની ફરજ છે.
માનનીય સર્વોચ્ચ અદાલતે શ્રીમતી ના કેસમાં પણ આ જ નિર્ણય લીધો હતો . અનીતા થૌકરાલ વિ. શ્રી સતબીર સિંહ તુકરાલ .
ઉપરોક્ત કિસ્સામાં, પત્ની પાસે આવકના કેટલાક સ્ત્રોત હતા અને સારી જગ્યાએ એપાર્ટમેન્ટ પણ હતું પરંતુ તેણી તેના તબીબી ખર્ચાઓને આવરી લેવા માટે પૂરતા પૈસા કમાવવામાં અસમર્થ હતી.
કોર્ટે કહ્યું કે:
- પત્ની પતિના ડેબિટ કાર્ડમાંથી એકનો ઉપયોગ કરશે,
- બાંયધરી સાથે કે તેણી તેના તબીબી ખર્ચાઓ માટે જરૂરી હોય તેટલી વાજબી રકમ જ ઉપાડશે.
જ્યારે ભરણપોષણ પત્નીને ચૂકવવાનું નથી?
પત્નીને આર્થિક રીતે ટેકો આપવા માટે છૂટાછેડા પછી તેની જાળવણી કરવી આવશ્યક છે. પરંતુ, આ નિયમમાં કેટલાક અપવાદો છે.
અધિનિયમની કલમ 18(3) જણાવે છે કે પત્ની ભરણપોષણ માટે હકદાર રહેશે નહીં:
- જો કોઈ હિન્દુ પત્નીએ વ્યભિચાર કર્યો હોય અથવા અન્ય કોઈની સાથે અન્ય કોઈ ગેરકાયદેસર જાતીય સંબંધ હોય, તો તે ભરણપોષણ મેળવવા માટે હકદાર રહેશે નહીં.
- ઉપરાંત, જો તેણી હવે હિન્દુ નથી રહેતી અને અન્ય કોઈ ધર્મમાં પરિવર્તિત થઈ જાય છે જે હિન્દુ ધર્મના સ્પેક્ટ્રમ હેઠળ આવતી નથી.
ઉપરાંત, અબાયોલ્લા એમ. સુબ્બા રેડ્ડી વિ. પદ્મમ્માના કિસ્સામાં :
- પ્રતિવાદીને બે જીવતી પત્નીઓ હતી,
- બીજી પત્ની ભરણપોષણનો દાવો કરતી હતી,
- હિંદુ કાયદા હેઠળ મોટા પાયે લગ્ન ગેરકાયદેસર છે.
- પ્રતિવાદીના તેની બીજી પત્ની સાથેના લગ્નની માન્યતા પ્રશ્નમાં હતી.
આંધ્ર પ્રદેશની હાઈકોર્ટે કહ્યું કે:
- જો કોઈ પુરુષને બે પત્નીઓ હોય, તો બીજી પત્ની સાથેના લગ્ન રદબાતલ ગણાશે કારણ કે હિંદુ કાયદાઓ દ્વંદ્વયુદ્ધ લગ્નને પ્રતિબંધિત કરે છે અને પક્ષકારો ક્યારેય પતિ-પત્ની બની શકતા નથી.
- તેથી, બીજી પત્નીને કોઈપણ પ્રકારના ભરણપોષણ માટે કોઈ હક રહેશે નહીં કારણ કે લગ્ન પહેલાથી જ રદબાતલ છે .