Court Marriage Rules and Regulations
ભારતમાં કોર્ટ મેરેજ પરંપરાગત લગ્નો કરતા અલગ છે કારણ કે તેઓ પરંપરાગત લગ્નમાં પરંપરાઓનું પાલન કર્યા વિના લગ્ન અધિકારીની હાજરીમાં કોર્ટમાં થાય છે. કોર્ટ મેરેજ એ એક પુરુષ અને સ્ત્રી વચ્ચે લગ્નની વિધિ છે જેઓ તેમની જાતિ, ધર્મ અથવા સંપ્રદાયના કોઈપણ અવરોધ વિના કોર્ટ, લગ્ન અધિકારી અને ત્રણ સાક્ષીઓની હાજરીમાં લગ્ન કરવા માટે પાત્ર છે. ભારતમાં કોર્ટ મેરેજના કિસ્સામાં તમારા લગ્નની ઉજવણી કરવા માટે તમારે પરંપરાગત ઉજવણીની જરૂર નથી.
એકમાત્ર શરત એ છે કે, તેણે સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954ની આવશ્યકતાઓને સંતોષવી જોઈએ. કોર્ટ મેરેજ માટે તે જરૂરી નથી કે બંને પક્ષો ભારતીય નાગરિકતા ધરાવતા હોય. ભારતીય નાગરિક વિદેશી નાગરિક સાથે કોર્ટ મેરેજ કરી શકે છે. બે અલગ-અલગ જાતિની વ્યક્તિઓ એક જ અથવા અલગ ધર્મની હોય તેઓ કોર્ટ મેરેજ દ્વારા એકબીજા સાથે લગ્ન કરી શકે છે.
કોર્ટ મેરેજ સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 ની જોગવાઈઓ અનુસાર છે જે આ માટે પ્રદાન કરે છે:
કોર્ટ મેરેજની ઉંમર
કોર્ટ મેરેજની પૂર્વશરત
કોર્ટ મેરેજ માટે જરૂરી દસ્તાવેજો
કોર્ટ મેરેજ ફી અને કોર્ટ મેરેજની સમગ્ર પ્રક્રિયા
સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા હેઠળ જરૂરી નિયમો અને દસ્તાવેજોની જોગવાઈ કરે છે.
સામગ્રી કોષ્ટક:
કોર્ટ મેરેજ શું છે?
કોર્ટ મેરેજની પૂર્વજરૂરીયાતો
કોર્ટ મેરેજ માટે જરૂરી દસ્તાવેજો
કોર્ટ મેરેજ માટે કોણ સાક્ષી બની શકે?
કોર્ટ મેરેજ માટે જરૂરી સાક્ષીઓના દસ્તાવેજો
કોર્ટ મેરેજમાં સામેલ ફી
સમગ્ર કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયા માટે કુલ સમય લેવામાં આવે છે
ભારતમાં કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા શું છે?
શું મારે કોર્ટ મેરેજની સમાપ્તિ પછી લગ્ન પ્રમાણપત્ર માટે અરજી કરવાની જરૂર છે?
કોર્ટ મેરેજ માટેની પ્રક્રિયામાં અપવાદો અને અન્ય શરતો
ભારતમાં કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયાની એકરૂપતા
કોર્ટ મેરેજને લગતી સમસ્યાઓ
કોર્ટ મેરેજ
કોર્ટ મેરેજના નિયમો અને વિનિયમો એવી શરતો પ્રદાન કરે છે કે જેને કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયામાં આગળ વધતા પહેલા પરિપૂર્ણ કરવાની જરૂર છે. આ કોર્ટ મેરેજ નિયમો સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટની કલમ 4 હેઠળ પણ આપવામાં આવ્યા છે. પક્ષકારોએ સિવિલ મેરેજ કોન્ટ્રાક્ટમાં પરસ્પર પ્રવેશતા અથવા હસ્તાક્ષર કરતા પહેલા અધિનિયમમાં નિર્ધારિત આવશ્યક શરતોને પૂર્ણ કરવી પડશે. શરતો નીચે મુજબ છે.
પૂર્વ-અસ્તિત્વમાંના લગ્ન નથી: પુરૂષ અથવા સ્ત્રી બંને માટે પૂર્વ-અસ્તિત્વમાંના લગ્ન ન હોવા જોઈએ સિવાય કે અગાઉના જીવનસાથી જીવતા ન હોય અથવા અગાઉના જીવનસાથી પાસેથી છૂટાછેડા લેવામાં ન આવ્યા હોય.
માન્ય સંમતિ: પક્ષકારોએ કોર્ટ મેરેજ માટે મફત સંમતિ આપી હોવી જોઈએ એટલે કે, કોર્ટ મેરેજ કરવાનો ઈરાદો ધરાવતો કોઈપણ પક્ષ અયોગ્ય મન અથવા અન્ય કોઈપણ પરિબળને કારણે માન્ય સંમતિ આપવા માટે અસમર્થ હોવો જોઈએ નહીં.
ઉંમર: પક્ષકારો લગ્ન કરવા માટે લાયક હોવા જોઈએ એટલે કે, તેઓ કોર્ટ મેરેજની ઉંમરના હોવા જોઈએ. છોકરા માટે કોર્ટ મેરેજની ઉંમર 21 વર્ષ અને છોકરી માટે કોર્ટ મેરેજની ઉંમર 18 વર્ષ છે.
સંબંધોની પ્રતિબંધિત ડિગ્રી: કાયદાની અનુસૂચિ I માં પ્રદાન કરેલ લગ્નની પ્રતિબંધિત ડિગ્રી હેઠળ લગ્નના પક્ષકારો એકબીજા સાથે સંબંધિત ન હોવા જોઈએ. જ્યાં સુધી તે બે પક્ષોમાંથી કોઈપણના ધર્મના રિવાજો અથવા પરંપરાઓમાં માન્ય ન હોય.
જો કે, જ્યારે પક્ષકારોમાંના ઓછામાં ઓછા એકને સંચાલિત કરતી રિવાજ પક્ષકારો વચ્ચેના લગ્નને મંજૂરી આપે છે, તો પછી આવા લગ્ન પ્રતિબંધિત સંબંધોની ડિગ્રીમાં આવતા સંબંધને ધ્યાનમાં લીધા વિના ગૌરવપૂર્ણ થઈ શકે છે.
[સંબંધોની પ્રતિબંધિત ડિગ્રી લેખના અંતે ઉલ્લેખિત છે]
કોર્ટ મેરેજ માટે જરૂરી દસ્તાવેજો
કોર્ટમાં કાનૂની લગ્ન પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવા માટે તમારે અમુક દસ્તાવેજોની જરૂર છે. આ દસ્તાવેજો વિના, ભારતમાં લગ્ન પ્રક્રિયાનું ગૌરવ સંભવ નથી.
કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા માટે સંભવિત વર અને વર બંને પાસેથી નીચેના દસ્તાવેજોની જરૂર છે.
લગ્ન અરજી ફોર્મ વર અને વરરાજા બંને દ્વારા યોગ્ય રીતે સહી થયેલ છે
અરજીપત્રક સાથે ચૂકવેલ ફીની રસીદ
વર અને વર બંનેની જન્મ તારીખનો પુરાવો (વર્ગ 10મું પ્રમાણપત્ર/પાસપોર્ટ/જન્મ પ્રમાણપત્ર)
રહેઠાણના સરનામાનો પુરાવો (આધાર કાર્ડ/મતદાર કાર્ડ/રેશન કાર્ડ/ડ્રાઇવિંગ લાયસન્સ)
વર અને કન્યા બંને તરફથી એક-એક એફિડેવિટ કરો.
કોર્ટ મેરેજ અંગેના સોગંદનામામાં નીચેની કોર્ટ મેરેજની માહિતી હોવી આવશ્યક છે:
જન્મ તારીખ
વૈવાહિક દરજ્જો ભલે અપરિણીત હોય, છૂટાછેડા લીધેલ હોય કે વિધવા હોય
એક નિવેદન પુષ્ટિ કરે છે કે પક્ષો સંબંધોની પ્રતિબંધિત ડિગ્રી હેઠળ એકબીજા સાથે સંબંધિત નથી
વર અને કન્યા બંનેના 2 પાસપોર્ટ સાઇઝના ફોટોગ્રાફ્સ
છૂટાછેડા લેનારના કિસ્સામાં છૂટાછેડાના હુકમનામાની નકલ અને વિધવા/વિધુરના કિસ્સામાં જીવનસાથીનું મૃત્યુ પ્રમાણપત્ર
કોર્ટ મેરેજ માટે કોણ સાક્ષી બની શકે?
કોઈપણ વ્યક્તિ જેમ કે પરિવારના સભ્ય, પરિવારના મિત્ર, સહકર્મી અથવા મિત્ર કોર્ટ મેરેજના સાક્ષી બની શકે છે. ઉપરાંત, માન્ય કોર્ટ મેરેજ માટે ત્રણ સાક્ષીઓ હોવા આવશ્યક છે.
કોર્ટ મેરેજ માટે જરૂરી સાક્ષીઓના દસ્તાવેજો સાક્ષી તરફથી કોર્ટ મેરેજ માટે નીચેના દસ્તાવેજો જરૂરી છે:
સાક્ષીનો રહેઠાણનો પુરાવો સૌથી મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજ છે જે લગ્ન અધિકારી સમક્ષ રજૂ કરવાનો રહેશે.
સાક્ષીનું PAN કાર્ડ પણ લગ્ન અધિકારી સમક્ષ રજૂ કરવું આવશ્યક છે.
લગ્નના ત્રણ સાક્ષીઓ તરફથી એક-એક પાસપોર્ટ સાઇઝનો ફોટો.
સાક્ષીઓનો ઓળખ દસ્તાવેજ જેમ કે ડ્રાઇવિંગ લાઇસન્સ, આધાર કાર્ડ વગેરે.
કોર્ટ મેરેજમાં સામેલ ફી
અલગ-અલગ રાજ્યોમાં કોર્ટ મેરેજની ફી અલગ-અલગ હોય છે. સામાન્ય રીતે, કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયાની ફી રૂ. 500 થી રૂ. 1000 ની વચ્ચે હોય છે. પરંતુ કોર્ટ મેરેજ માટેની ઓનલાઈન અરજી ભરતી વખતે હંમેશા ફી તપાસવાની સલાહ આપવામાં આવે છે કારણ કે તે મર્યાદાની બહાર પણ જઈ શકે છે કારણ કે દરેક રાજ્ય તેના પોતાના નિયમો અને નિયમો ઘડે છે અને કોર્ટ મેરેજ માટે તેની ફી માળખું નક્કી કરો.
કોર્ટ મેરેજ રજીસ્ટ્રેશન ફોર્મ ભરવા માટે ફી સાથે કોર્ટ મેરેજ દસ્તાવેજો જોડવાની જરૂર છે.
“સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 હેઠળ, કોઈપણ જાતિ, સંપ્રદાય, રંગ અથવા લિંગ સાથે જોડાયેલા તમામ ધર્મના કોઈપણ પક્ષકારો જેઓ કોઈપણ પરંપરાગત પરંપરામાં સામેલ થયા વિના લગ્ન કરવા માંગે છે તેઓ કોર્ટ મેરેજ કરી શકે છે. તે એક અસરકારક અને ખૂબ જ સસ્તું પ્રક્રિયા છે. લગ્ન વિશે,” એડવોકેટ અંકિત શર્મા કહે છે.
સમગ્ર કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયા માટે લેવામાં આવેલ કુલ સમય
સામાન્ય રીતે, કોર્ટ મેરેજની સંપૂર્ણ પ્રક્રિયામાં 30 – 60 દિવસનો સમય લાગે છે. ઈરાદાની નોટિસના પ્રકાશન પછી, 30 દિવસનો સમયગાળો આપવામાં આવે છે, લગ્ન સામે કોઈ વાંધો ઉઠાવવા માટે, જો કોઈ હોય તો, મેરેજ ઓફિસર દ્વારા અને જો તે સમયગાળામાં કોઈ વાંધો ઉઠાવવામાં આવે તો, 30 નો તપાસ સમયગાળો. લગ્ન અધિકારી માટે દિવસો ફાળવવામાં આવે છે.
નોંધ: જો નોટિસની તારીખથી 3 મહિનાની અંદર લગ્ન સંપન્ન ન થાય, તો લગ્ન અધિકારીને નવેસરથી આચરણ માટે નવી નોટિસ આપવી પડશે.
ભારતમાં કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા શું છે?
ભારતમાં કોર્ટ મેરેજ માટેની પ્રક્રિયાને વ્યાપક રીતે છ પગલામાં વિભાજિત કરી શકાય છે.
પગલું 1: ઇચ્છિત લગ્નની સૂચના
કોર્ટ મેરેજનું પ્રથમ પગલું ઇચ્છિત લગ્નની સૂચના પ્રાપ્ત કરવાનું છે. આ નોટિસ સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટની કલમ 5 ની જોગવાઈઓ અનુસાર હોવી જોઈએ. તમારે લગ્ન રજિસ્ટ્રારને ફરજિયાતપણે એક લેખિત નોટિસ મોકલવી પડશે જેમાં પક્ષકારો એકબીજા સાથે લગ્ન કરવાનો ઇરાદો દર્શાવે છે. લગ્ન રજિસ્ટ્રારની ઑફિસને નોટિસ મોકલવાની જરૂર છે, જેના જિલ્લામાં કોઈપણ પક્ષકાર નોટિસ મોકલતા પહેલા ઓછામાં ઓછા 30 દિવસ માટે રહેતો હોય.
પગલું 2: સૂચના પ્રકાશિત કરવી
મેરેજ રજિસ્ટ્રારની ઓફિસને મોકલવામાં આવેલી નોટિસ લગ્ન અધિકારી દ્વારા તેમની ઓફિસમાં એવી જગ્યા પર લગાવીને પ્રકાશિત કરવામાં આવશે જે નોટિસની અસલ નકલ તેમની નોટિસ બુકમાં રાખીને સ્પષ્ટપણે દેખાતી હોય. જો લગ્ન કરવાના ઈરાદાની નોટિસ મેરેજ રજિસ્ટ્રારની ખોટી ઑફિસને મોકલવામાં આવે છે, તો તેણે તે અધિકારીને મોકલશે જેના અધિકારક્ષેત્રમાં પક્ષકારો રહે છે, જેથી નોટિસ યોગ્ય જગ્યાએ લગાવી શકાય.
સ્ટેપ 3: સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટની મેરેજ સેક્શન 7માં વાંધો જણાવે છે કે કોઈ પણ વ્યક્તિ જેને લગ્ન સામે વાંધો હોય તે લગ્ન રજિસ્ટ્રાર દ્વારા નોટિસ પ્રસિદ્ધ થયાની તારીખથી 30 દિવસની અંદર વાંધો ઉઠાવી શકે છે. જો મેરેજ રજિસ્ટ્રારને લાગે છે કે ઉઠાવવામાં આવેલ વાંધો સાચો છે, તો તે/તેણી ઇચ્છિત કોર્ટ મેરેજ માટેની પ્રક્રિયાને સમાપ્ત કરશે. પરંતુ જો તેને/તેણીને લાગે કે વાંધો ગેરવાજબી છે, તો તે/તેણી કોર્ટ મેરેજ નોંધણી પ્રક્રિયા સાથે આગળ વધશે. જો કે, જો લગ્ન રજીસ્ટ્રાર વાંધો ઉઠાવે છે, તો પછી પક્ષકારો ભારતમાં કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવા માટે લગ્ન અધિકારી/રજિસ્ટ્રારના આદેશ સામે જિલ્લા કોર્ટમાં અપીલ દાખલ કરી શકે છે.
પગલું 4: પક્ષકારો અને સાક્ષીઓ દ્વારા ઘોષણા કોર્ટ મેરેજ નિયમોમાં આપવામાં આવેલ આગળનું પગલું એ પક્ષકારો અને સાક્ષીઓ દ્વારા ઘોષણા છે. કોર્ટ મેરેજ ફાઇનલ થાય તે પહેલાં, કોર્ટ મેરેજ ફોર્મ પર પક્ષકારોએ ત્રણ સાક્ષીઓ સાથે સહી કરવાની હોય છે અને જાહેર કરે છે કે પક્ષકારો મુક્ત સંમતિથી લગ્ન કરી રહ્યા છે. કોર્ટ મેરેજના ઘોષણાપત્ર પર લગ્ન રજીસ્ટ્રારની હાજરીમાં સહી કરવાની રહેશે.
પગલું 5: સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટના સેક્શન 12માં લગ્નનું સ્થળ અને ફોર્મ જણાવે છે કે કોર્ટ મેરેજનું સોલિમનાઇઝેશન મેરેજ રજિસ્ટ્રારની ઑફિસ અથવા અન્ય કોઈ જગ્યાએ વાજબી અંતરે થઈ શકે છે. તમે ઓનલાઈન ફોર્મ ભરીને તમારી લગ્નની પ્રક્રિયા પણ પૂર્ણ કરી શકો છો. કોર્ટ મેરેજની ઓનલાઈન અરજીમાં તેને પૂર્ણ કરવા માટે કોર્ટ મેરેજ ફીની ચુકવણીની પ્રક્રિયાનો સમાવેશ થાય છે.
પગલું 6: મેરેજ સર્ટિફિકેટ માટેની પ્રક્રિયા કોર્ટ મેરેજના નિયમો અને વિનિયમો અનુસાર એકવાર લગ્નનું સમાપન થઈ જાય પછી, મેરેજ રજિસ્ટ્રાર સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટના શેડ્યૂલ IV અનુસાર લગ્નના પ્રમાણપત્રમાં લગ્નની વિગતો દાખલ કરે છે. કોર્ટ મેરેજ સર્ટિફિકેટ પક્ષકારો અને તેમના સાક્ષીઓ દ્વારા હસ્તાક્ષર કરાયેલ માન્ય લગ્ન નિવેદનનો પુરાવો છે અને લગ્ન પ્રમાણપત્ર ડાઉનલોડ પણ ઑનલાઇન કરી શકાય છે.
કોર્ટ મેરેજ માટેની પ્રક્રિયામાં અપવાદો અને અન્ય શરતો
કોર્ટ મેરેજ માટે પાત્રતાના માપદંડમાં અમુક અપવાદો છે. જો કે, સંબંધની પ્રતિબંધિત ડિગ્રીઓ વચ્ચે લગ્ન પ્રતિબંધિત છે પરંતુ જો તમારો રિવાજ તેને મંજૂરી આપે તો સંબંધની પ્રતિબંધિત ડિગ્રી વચ્ચે લગ્ન કરી શકાય છે.
જો લગ્નના એક પક્ષના રિવાજમાં પ્રતિબંધિત સંબંધમાં લગ્ન કરવાની છૂટ હોય તો પણ આ અપવાદ લાગુ પડશે.
જો લગ્ન જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજ્યમાં કરવાના હોય તો લગ્નના બંને પક્ષો ભારતીય નાગરિક હોવા આવશ્યક છે. તેનો સીધો અર્થ એ છે કે જમ્મુ અને કાશ્મીર રાજ્યમાં વિદેશી નાગરિકો સાથે કોર્ટમાં લગ્ન કરવાની કોઈ પ્રક્રિયા નથી
સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 હેઠળ લગ્ન કરવા માટે વિદેશી નાગરિકે ઓછામાં ઓછા 30 દિવસ ભારતમાં રહેવું પડશે. તેમની પાસે રહેઠાણનો પુરાવો પણ હોવો જોઈએ
જો તેમની પાસે ભારતીય રહેઠાણનો પુરાવો ન હોય, તો તેઓ જેના અધિકારક્ષેત્રમાં રહેતા હોય તેવા સ્થાનિક પોલીસ સ્ટેશનમાંથી તે મેળવી શકે છે.
ભારતમાં કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયાની એકરૂપતા
સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ એ એક બિનસાંપ્રદાયિક અધિનિયમ છે જે તમામ ધર્મના વ્યક્તિઓને સમાનરૂપે લાગુ પડે છે. આમ, કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા તમામ વ્યક્તિઓ માટે સમાન છે જેમાં કોઈપણ ધર્મનો કોઈ બાધ નથી. દરેક કાયદો સમયાંતરે પોતાને અપડેટ કરે છે, અને અત્યાર સુધી, ભારતીય કાયદાના વિવિધ અધિનિયમો અને વિભાગોમાં સતત અપડેટ જોવા મળે છે.
કોર્ટ મેરેજને લગતી સમસ્યાઓ
ભારતીય કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા વિશે એક બાબત જે શક્ય છે તે એ છે કે કોર્ટ મેરેજની નોંધણી સુધી કોર્ટ મેરેજ માટે ઓનલાઈન અરજી ભરવાથી શરૂ કરીને પરંપરાગત લગ્નોની સરખામણીમાં કોર્ટની પ્રક્રિયા પ્રમાણમાં સરળ છે.
તમારા પ્રિયજન સાથે લગ્ન કરવાની સરળ અને સરળ રીત હોવા છતાં, કોર્ટ મેરેજમાં કેટલીક જટિલતાઓ છે. કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયા સાથે સંકળાયેલી કેટલીક ગૂંચવણો નીચે મુજબ છે:
કોર્ટ મેરેજ માટેની તારીખો લગ્ન રજિસ્ટ્રાર પર નિર્ભર છે કે તે ઇચ્છિત પક્ષકારોના કોર્ટ મેરેજ માટે રૂબરૂ આવવા માટે નિમણૂક માટે કઈ તારીખ ફાળવશે.
જો વહેલી તારીખ માટે કટોકટી હોય તો પણ વહેલી તારીખ ફાળવવી શક્ય નથી. કારણ કે નોટિસના પ્રકાશનની તારીખથી 30 દિવસ પહેલાની તારીખ આપવી પડશે. આ જોવાનું છે કે કોઈ વાંધો ઉઠાવે છે કે નહીં.
કોઈ પણ વ્યક્તિ નિયત સમયગાળામાં કોર્ટ મેરેજ સામે વાંધો ઉઠાવીને કોર્ટ મેરેજને લાંબા સમય સુધી સંકલ્પબદ્ધ થવાથી રોકી શકે છે અને પછી નિર્ણય મેરેજ ઓફિસરના નિર્ણય અને આ બાબત પરના તેમના તારણો પર આધાર રાખે છે.
જો કોઈ વાંધો હોય, તો તે કોર્ટ મેરેજ માટેની પ્રક્રિયામાં વિલંબ કરી શકે છે જ્યાં સુધી લગ્ન અધિકારી આ વાંધા પર નિર્ણય ન લે.
જો કોર્ટ મેરેજ માટે અરજી કરવાની પ્રક્રિયા ઓનલાઈન હોય, તો લગ્નના સંસ્કાર માટે લગ્ન રજિસ્ટ્રાર સમક્ષ હાજર થવું પડશે. ઉપરાંત, ઓનલાઈન પોર્ટલ દેશના દરેક ભાગમાં કામ કરતા નથી.
લગ્નની નોટિસ મેરેજ રજિસ્ટ્રારની ઑફિસને આપવી જરૂરી છે જેના અધિકારક્ષેત્રમાં લગ્નના પક્ષકારો ઓછામાં ઓછા 30 દિવસથી રહે છે. તે એવું છે કે તમે ભારતમાં લગ્નની પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરવા માટે બીજે ક્યાંય જઈ શકતા નથી.
જરૂરી દસ્તાવેજો, ભરવાની ફી અને મેરેજ ઓફિસર તરીકે નિમણૂક કરાયેલ વ્યક્તિઓ સ્થળ પ્રમાણે અલગ-અલગ હોય છે. તે સામાન્ય રીતે સંબંધિત રાજ્યો દ્વારા ઘડવામાં આવેલા નિયમો અનુસાર છે.
જો લગ્નની નોટિસની તારીખથી 3 મહિનાની અંદર લગ્નનું સમાપન ન થાય, તો તમારે લગ્નની પ્રક્રિયાને સંકલ્પબદ્ધ કરવા માટે લગ્ન અધિકારીને નવી નોટિસ આપવી પડશે.
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો:
શું મારે કોર્ટ મેરેજની સમાપ્તિ પછી લગ્ન પ્રમાણપત્ર માટે અરજી કરવાની જરૂર છે?
સામાન્ય રીતે, લગ્ન નોંધણી પ્રમાણપત્ર એ એક સત્તાવાર દસ્તાવેજ છે જે જણાવે છે કે બે લોકો પરિણીત છે. ભારતમાં, હિંદુ મેરેજ એક્ટ, 1955 અથવા સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 હેઠળ લગ્નની નોંધણી કરાવી શકાય છે. બંને પ્રકારનાં લગ્નો માટે, લગ્ન કરનાર યુગલ માટે લગ્ન નોંધણી પ્રમાણપત્ર જરૂરી છે. સર્વોચ્ચ અદાલતે પણ મહિલાઓના અધિકારોની જાળવણી માટે લગ્નની નોંધણી કરાવવી ફરજિયાત બનાવી છે. તેથી, લગ્ન પછી લગ્ન નોંધણી પ્રમાણપત્ર મેળવવાથી ઘણા ફાયદા થઈ શકે છે.
પરંતુ મેરેજ ઓફિસરની સામે કોર્ટ મેરેજ કરવામાં આવે છે, જ્યારે મેરેજ રજિસ્ટ્રાર દ્વારા લગ્નનું પ્રમાણપત્ર દાખલ કરવામાં આવે છે અને મંજૂર કરવામાં આવે છે ત્યારે સંપૂર્ણ લગ્ન થાય છે.
સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ હેઠળ કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયા શું છે?
સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 ભારતમાં પણ હિંદુ કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયાનો ખ્યાલ આપે છે. આનાથી લોકો નીચે મુજબ નાગરિક લગ્ન પ્રક્રિયા પૂર્ણ કરી શકે છે:
પગલું 1: સબ રજિસ્ટ્રાર અથવા મેરેજ ઓફિસરને નોટિસ/અરજી સબમિટ કરો
પગલું 2: નોટિસ 30 દિવસ માટે નિયત કચેરીઓમાં પ્રકાશિત કરવામાં આવશે
પગલું 3: જો કોઈ વ્યક્તિ તરફથી કોઈ વાંધો નહીં આવે તો જ નોંધણી જારી કરવામાં આવશે
વાંધાના કિસ્સામાં, તપાસ હાથ ધરવામાં આવશે અને નિષ્કર્ષ પછી જ, નોંધણી પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવશે.
લગ્ન સંબંધિત કાયદાઓ વ્યક્તિ જે ધર્મની છે તેના અંગત કાયદાઓ હેઠળ નિર્ધારિત કરવામાં આવે છે.
જો કે, એવા લોકો માટે કોર્ટ મેરેજનો વિકલ્પ છે કે જેઓ ધાર્મિક વિધિઓ અનુસાર લગ્ન કરવા માંગતા નથી અથવા જેઓ વિવિધ ધર્મના છે અથવા જો તેમાંથી કોઈ એક વિદેશી નાગરિક છે.
વિદેશી રાષ્ટ્રીય તરીકે ભારતમાં કોર્ટ મેરેજ પ્રક્રિયા શું છે?
ભારતમાં આ પ્રકારના કોર્ટ મેરેજ સાથે આગળ વધતા પહેલા, આખી પ્રક્રિયામાં સૌ પ્રથમ, લગ્ન કરનાર વ્યક્તિઓની પાત્રતા સુનિશ્ચિત કરવા માટેનો સમાવેશ થાય છે. પછી. રજિસ્ટ્રાર પાસે કોર્ટ મેરેજ અરજી દાખલ કરતા પહેલા તમારી પાસે તમામ જરૂરી દસ્તાવેજો હોવા જોઈએ.
સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 હેઠળ વિદેશી નાગરિક અને ભારતીય નાગરિક વચ્ચે કોર્ટ મેરેજ માટેની પ્રક્રિયાઓને પૂર્ણ કરવા માટે, નીચેના મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં રાખવાની જરૂર છે:
જે રાષ્ટ્રનો વિદેશી નાગરિક સંબંધ ધરાવે છે તેના કાયદા ભારતીય કાયદાઓ સાથે વિરોધાભાસી ન હોવા જોઈએ
વિદેશી નાગરિક ભારતમાં કોર્ટ મેરેજ કરવા માટે, તેની પાસે માન્ય પાસપોર્ટ અને વિઝા હોવો આવશ્યક છે
N.O.C અથવા સંબંધિત દૂતાવાસ અથવા કોન્સ્યુલેટ તરફથી વૈવાહિક સ્થિતિનું પ્રમાણપત્ર
ભારતમાં નાગરિક વકીલ ભારતમાં આવા કોર્ટ મેરેજની કાનૂની કાર્યવાહીમાં મદદ કરી શકે છે.
ભારતીય અને ભારતની બહારના વિદેશી વચ્ચે લગ્નની પ્રક્રિયા શું છે?
વિદેશી લગ્ન અધિનિયમ, 1969 માં ભારતીય અને વિદેશી વચ્ચેના લગ્નનો ઉલ્લેખ છે અને તેને સિવિલ મેરેજ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયા સંપૂર્ણપણે સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954 હેઠળ ઉલ્લેખિત સમાન છે પરંતુ સંબંધિત દૂતાવાસનું કોઈ અવરોધ પ્રમાણપત્ર/એનઓસી અને અન્ય દસ્તાવેજો સાથે માન્ય વિઝા પણ જરૂરી છે.
કોર્ટ મેરેજના ફાયદા શું છે?
કોર્ટ મેરેજના મામલામાં ઘણા ફાયદા થઈ શકે છે. ફાયદાઓ છે:
તે એક સરળ પ્રક્રિયા છે અને તેમાં પરંપરાગત લગ્નોની સરખામણીમાં ઓછા ખર્ચનો સમાવેશ થાય છે.
કોર્ટ મેરેજના પક્ષકારોને તેમની પસંદગીની કોઈપણ રીતે લગ્ન સંકલ્પબદ્ધ કરવાનો વિકલ્પ મળે છે. દાખલા તરીકે, બે હિંદુઓ જો તેઓ ઈચ્છે તો શીખ શૈલીના લગ્ન દ્વારા તેમના લગ્નની ઉજવણી કરી શકે છે.
વિવાહિત યુગલે લગ્નની નોંધણી માટે લગ્ન અધિકારીને ફરીથી અરજી કરવાની જરૂર નથી. કોર્ટ મેરેજની નોંધણી એ કોર્ટ મેરેજની પ્રક્રિયાનો એક ભાગ છે.
કોર્ટ મેરેજના નિષ્કર્ષ પર પ્રાપ્ત થયેલ લગ્નનું પ્રમાણપત્ર પક્ષકારો વચ્ચેના લગ્નના નિર્ણાયક પુરાવા તરીકે માનવામાં આવે છે અને અન્ય કોઈ પુરાવા દ્વારા તેને સાબિત કરવાની કોઈ આવશ્યકતા નથી.
એડવોકેટ અંકિત શર્મા કહે છે, “કોઈપણ લગ્ન સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954ની જોગવાઈઓ અનુસાર કરવામાં આવે છે તે કાયદેસર રીતે માન્ય લગ્ન છે અને તેને લગ્ન નોંધણી પ્રમાણપત્ર આપવામાં આવે છે જે કોર્ટ સમક્ષ કાનૂની પુરાવા તરીકે રજૂ કરી શકાય છે,” એડવોકેટ અંકિત શર્મા કહે છે.
મેરેજ ઓફિસર કોણ છે? કોર્ટ મેરેજ ક્યાં થાય છે?
મેરેજ ઓફિસર એ ન્યાયિક અધિકારી છે જે કોર્ટ મેરેજનું સંચાલન કરે છે, જેની પાસે સિવિલ કોર્ટની તમામ સત્તાઓ હોય છે. લગ્ન અધિકારી સમક્ષ યોજાયેલી કોઈપણ કાર્યવાહીને ન્યાયિક કાર્યવાહી તરીકે ગણવામાં આવશે.
કોર્ટ મેરેજ મેરેજ ઓફિસરની ઓફિસમાં અથવા એવી અન્ય જગ્યાએ વાજબી અંતરે થવાના હોય છે. સ્પેશિયલ મેરેજ એક્ટ, 1954ની કલમ 12 લગ્નના સ્થળને લગતી જોગવાઈનો સમાવેશ કરે છે.
પિતાના માતાના પતિ (સાવકા-પરદાદા)
પિતાના માતાના પિતા
પિતાની માતાની માતાના પતિ (સાવકા-પરદાદા)
માતાના પિતા
માતાની માતાના પતિ (સાવકા-દાદા)
માતાના પિતાના પિતા
માતાના પિતાના માતાના પતિ (સાવકા-પરદાદા)
માતાના માતાના પિતા
માતાની માતાની માતાના પતિ (સાવકા-પરદાદા)
પુત્ર
દીકરીનો પતિ
પુત્રનો પુત્ર
પુત્ર પુત્રીનો પતિ
દીકરીનો દીકરો
દીકરીની દીકરીનો પતિ
પુત્રના પુત્રનો પુત્ર
પુત્રનો પુત્ર પુત્રીનો પતિ
પુત્રની પુત્રીનો પુત્ર
પુત્રની પુત્રીની પુત્રીનો પતિ
દીકરીના દીકરાનો દીકરો
દીકરીના દીકરાની દીકરીનો પતિ
દીકરીની દીકરીનો દીકરો
દીકરીની દીકરીનો દીકરીનો પતિ
ભાઈ
ભાઈનો દીકરો
બહેનનો પુત્ર
માતાનો ભાઈ
પિતાનો ભાઈ
પિતાના ભાઈનો પુત્ર
પિતાની બહેનનો પુત્ર
માતાની બહેનનો પુત્ર
માતાના ભાઈનો પુત્ર
-
Court Marriages in India are different than the traditional marriages as they take place in court in the presence of a marriage officer without following the traditions in a customary marriage. Court Marriage is the solemnization of marriage between a male and a female who are eligible to marry without any bar to their caste, religion, or creed in front of a court, a marriage officer and in the presence of three witnesses. You don’t need a customary celebration to solemnize your wedding in case of Court Marriage in India.
The only condition is, it should satisfy the essentials of the Special Marriage Act, 1954. It is not necessary for Court Marriage that both parties be of Indian nationality. Court Marriage can be done by an Indian national with a foreign national. Persons of two different gender either belonging to the same or different religion can marry each other through Court Marriage.
Court Marriage is in accordance with the provisions of the Special Marriage Act, 1954 which provides for:
- The Court Marriage age
- The prerequisite condition of Court Marriage
- Documents required for a Court Marriage
- Court Marriage fees and the entire Court Marriage process
The Special Marriage Act, 1954 provides for the rules and documents required under the process of Court Marriage.
Table of Content:
- What is Court Marriage?
- Pre-requisites of a Court Marriage
- Documents required for a Court Marriage
- Who can be a witness to the Court Marriage?
- Documents of the witnesses required for Court Marriage
- Fees involved in Court Marriage
- Total time is taken for the entire Court Marriage procedure
- What is the procedure of Court Marriage in India?
- Do I need to apply for a marriage certificate after the conclusion of the Court Marriage?
- Exceptions and other Conditions in the Procedure for Court Marriage
- Uniformity of Court Marriage Process in India
- Issues pertaining to Court Marriage
Pre-requisites of a Court Marriage
Court Marriage rules and regulations provide for the conditions which one needs to fulfill before going ahead with the Court Marriage process. These Court Marriage rules are given under Section 4 of the Special Marriage Act as well. The parties have to meet the essential conditions prescribed in the act before mutually entering or signing the Civil Marriage Contract. The conditions are as follows:
- No pre-existing marriage: There should be no pre-existing marriage for either the male or female unless the previous spouse is not living or divorce has been obtained from the previous spouse.
- Valid Consent: The parties must have given free consent for Court Marriage i.e., none of the parties intending to do Court Marriage should be incompetent of giving valid consent due to unsound mind or any other factor.
- Age: The parties must be eligible to marry i.e., they should be of Court Marriage age. The Court Marriage age for a boy is 21 years and the Court Marriage age for a girl is 18 years.
- Prohibited degrees of relationships: The parties to the marriage should not be related to each other under the prohibited degrees of marriage as provided in Schedule I of the Act. Unless it’s valid in the customs or traditions of the religion of any of the two parties.
However, when a custom governing at least one of the parties permits the marriage between the parties then such a marriage may be solemnized irrespective of the relationship falling within the degrees of prohibited relationships.
[The prohibited degrees of relationships are mentioned at the end of the article]
Documents required for a Court Marriage
You need certain documents for completing the legal marriage process in court. Without these documents, the solemnization of the marriage process in India is not possible.
One requires the following documents from both the prospective bride and groom for the procedure of Court Marriage.
- Marriage Application form duly signed by both bride and groom
- Receipt of fees paid along with the application form
- Date of birth proof of both bride and groom (Class 10th Certificate/Passport/Birth Certificate)
- Residential address proof (Aadhar Card/Voter Card/Ration Card/Driving Licence)
- Affidavit one each from both the bride and groom.
The affidavit about Court Marriage must contain the following Court Marriage information:
- Date of birth
- Marital status whether unmarried, divorced or widowed
- A statement affirming that the parties are not related to each other under the prohibited degree of relationships
- 2 passport size photographs of both bride and groom
- Copy of divorce decree/order in case of a divorcee and death certificate of spouse in case of widow/widower
Who can be a witness to the Court Marriage?
Any person such as a family member, a family friend, a colleague or a friend can be a witness to a Court Marriage. Also, there must be three witnesses for the solemnization of valid Court Marriage.
Documents of the witnesses required for Court Marriage Following documents are required for Court Marriage from the witness:
- Residential proof of the witness is the most important document which has to be furnished before the Marriage Officer.
- PAN Card of the witness must also be presented before the Marriage Officer.
- One passport size photograph each from the three witnesses to the marriage.
- An identification document of the witnesses such as Driving Licence, Aadhar Card, etc.
Fees involved in Court Marriage
Court Marriage fees are different in different states. Generally, Court Marriage procedure fees are between Rs 500 to Rs 1000. But it is always advisable to check the fees while filling in the online application for Court Marriage as It may also go beyond the cap because every state frames its own rules and regulations and prescribe its fee structure for the solemnization of Court Marriage.
One needs to attach the Court Marriage documents along with fees for completing the Court Marriage registration form.
“Under the Special Marriage Act, 1954, any parties of all the religions belonging to any caste, creed, color or sex who want to get married without being involved in any customary tradition can do Court Marriage. It is an effective and very affordable process of marriage,” says Advocate Ankit Sharma.
Total time taken for the entire Court Marriage procedure
Usually, the entire process of solemnization of a Court Marriage requires 30 – 60 days. Post-publication of the notice of intention, a time period of 30 days is given, for any objection to being raised against the marriage, if any, by the Marriage Officer and if any objection is raised within that period, an inquiry period of 30 days is allotted for the Marriage Officer.
Note: If a marriage is not solemnized within 3 months from the date of the notice, then a fresh notice has to be given to the Marriage Officer for fresh conduct.
What is the procedure of Court Marriage in India?
The procedure for Court Marriage in India can be broadly divided into six steps.
Step 1: Notice of Intended Marriage
The first step of Court Marriage is acquiring notice of the intended marriage. The said notice has to be in accordance with the provisions of Section 5 of the Special Marriage Act. You have to send a written notice mandatorily to the marriage registrar showing the intention of the parties to marry each other. One needs to send the notice to the office of the marriage registrar, in whose district either of the party resides for a minimum of 30 days before sending the notice.
Step 2: Publishing of Notice
The notice sent to the office of the marriage registrar shall be published by the marriage officer by affixing it to a place in his office which is clearly visible while keeping the original copy of the notice in his notice book. If the notice of intention to marry is sent to the wrong office of marriage registrar then he shall forward the same to the officer in whose jurisdiction the parties reside so that the notice can be affixed at the right place.
Step 3: Objection to Marriage Section 7 of the Special Marriage Act states that any person who has an objection to the marriage so intended can raise the objection within 30 days from the date of publication of notice by the marriage registrar. If the marriage registrar finds that the objection raised is correct, then he/she will end the process for the intended Court Marriage. But if he/she finds that the objection is unjustified, then he/she will proceed with the Court Marriage registration procedure. However, if the marriage registrar sustains the objection, then the parties can file an appeal with the district court against the order of marriage officer/registrar for completing the process of Court Marriage in India.
Step 4: Declaration by Parties and Witnesses The next step as provided in the Court Marriage rules is the declaration by parties and witnesses. Before the Court Marriage is finalized, the Court Marriage form has to be signed by the parties along with three witnesses declaring that the parties are doing the marriage with free consent. The declaration Court Marriage form has to be signed in the presence of the marriage registrar.
Step 5: Place and Form of Solemnization Section 12 of the Special Marriage Act states that the solemnization of Court Marriage can take place at the office of the marriage registrar or any other place at a reasonable distance. You can also solemnize your procedure of marriage by filling up the form online. The Court Marriage application online includes the payment procedure of Court Marriage fees to complete it.
Step 6: Procedure for Marriage Certificate Once the solemnization of the marriage takes place according to the rules and regulations of Court Marriage, the marriage registrar enters the details of the marriage, in the marriage certificate in accordance with Schedule IV of the Special Marriage Act. The Court Marriage certificate is proof of a valid marriage statement signed by the parties and their witnesses and marriage certificate download can be done online also.
Exceptions and other Conditions in the Procedure for Court Marriage
The eligibility criteria for Court Marriage has certain exceptions. However, the marriage is prohibited between the prohibited degrees of relationship but the marriage can be solemnized between the prohibited degree of a relationship if your custom allows the same.
- Even if in the custom of one party to the marriage is allowed to marry in the prohibited relation, then also this exception will be applicable
- If the marriage has to be done in the state of Jammu & Kashmir then it is mandatory that both the parties to the marriage must be Indian citizens. It simply means that there is no procedure to get married in court with foreign nationals in the state of Jammu & Kashmir
- For a foreign national to marry under the Special Marriage Act, 1954 they have to live in India for at least 30 days. They must have a residence proof as well
- In case they do not have Indian residence proof, they can get the same from the local police station in whose jurisdiction they are living
Uniformity of Court Marriage Process in India
Special Marriage Act is a secular act which is applicable to the persons of all religions uniformly. Thus, the procedure of Court Marriage is uniform for all persons with no bar to any religion. Every law updates itself from time to time, and till now, one can see constant updates in various acts and sections of the Indian law.
Issues pertaining to Court Marriage
One thing which is feasible about the Indian Court Marriage procedure is that the process of the court is a relatively simple one in comparison to the customary marriages, which start from filling an online application for Court Marriage till the registration of Court Marriage.
Despite it being the simple and easy way of marrying your loved one, there are certain complexities in a Court Marriage. The few complications which are involved in a Court Marriage procedure are as follows:
- Dates for Court Marriage are dependent upon the marriage registrar as to what date will he allot for appointment to come in person for solemnization of Court Marriage of the intended parties.
- Even if there is an emergency for an early date, allotting an early date isn’t possible. As one has to give the date 30 days before from the date of publication of the notice. This is to see if anyone raises objections or not.
- Any person can prevent a Court Marriage from being solemnized for a long period by raising an objection against a Court Marriage within a stipulated time period and then the decision depends on the determination of the Marriage Officer and his findings on the matter.
- If there is an objection, then it can delay the process for Court Marriage till the marriage officer decides on this objection.
- If in case the process of applying for Court Marriage is online, one has to appear before the marriage registrar for solemnization of marriage. Also, online portals don’t work in every part of the country.
- One requires to give the notice of marriage to the office of the marriage registrar in whose jurisdiction the parties to the marriage have been residing for a minimum of 30 days. It is such that you can’t go anywhere else for completing the marriage process in India.
- The documents required, the fees to be paid and the persons appointed as Marriage Officers differ from place to place. It is generally as per the rules framed by the respective States.
- If the solemnization of marriage doesn’t take place within 3 months from the date of the notice of marriage, then you have to give a fresh notice to the marriage officer for solemnizing the procedure of marriage.
Frequently Asked Questions:
Do I need to apply for a marriage certificate after the conclusion of the Court Marriage?
Generally, a marriage registration certificate is an official document stating that two people are married. In India, Marriages can be registered under the Hindu Marriage Act, 1955 or under the Special Marriage Act, 1954. For both types of marriages, a marriage registration certificate is necessary for a couple who got married. The Apex Court has also made it compulsory to register marriage for preserving women’s rights. Hence, gaining a marriage registration certificate after marriage can have many benefits.
But since a Court Marriage is solemnized in front of the Marriage Officer, the complete solemnization takes place when the marriage certificate is entered and granted by the Marriage Registrar.
What is the Court Marriage process under the Special Marriage Act?
The Special Marriage Act, 1954 lays down the concept of the Hindu Court Marriage procedure in India as well. This allows people to complete the civil marriage procedure as follows:
STEP 1: Submit the notice/application to the Sub Registrar or Marriage Officer
STEP 2: The notice shall be published in the prescribed offices for 30 days
STEP 3: Registration will be issued only if no objection is received from any person
- In case of objection, an inquiry will be conducted and only after the conclusion, a registration certificate will be issued.
- The laws relating to marriage are laid down under the personal laws of the religion to which a person belongs.
- However, there is an option of Court Marriage for the people who don’t wish to get married in accordance with the religious rites or who belong to different religions or if one of them is a foreign national.
What is the Court Marriage process in India as a Foreign National?
Before proceeding with this type of Court Marriage in India, the whole process includes firstly, to ensure eligibility of the persons getting married. Then. you should have all the requisite documents in place before filing the Court Marriage application with the Registrar.
To solemnize procedures for Court Marriage between a foreign national and an Indian citizen under the Special Marriage Act, 1954, one needs to keep the following points in mind:
- The laws of the nation to which the foreign national belongs, must not be in conflict with the Indian Laws
- In order for the foreign national to do Court Marriage in India, he/she must have a valid passport and visa
- N.O.C or Marital status certificate from the concerned Embassy or Consulate
A civil lawyer in India can help with the legal proceedings of such a Court Marriage in India.
What is the procedure of marriage between an Indian and a foreigner outside India?
The marriage between an Indian and a foreigner in a foreign country is mentioned in the Foreign Marriage Act, 1969 and is inferred as a Civil Marriage. The process of a Court Marriage is absolutely the same as mentioned under the Special Marriage Act, 1954 but a No Impediment Certificate/NOC from concerned the Embassy and valid VISA is also required along with the other documents.
What are the advantages of a Court Marriage?
There can be many advantages in the case of Court Marriage. The advantages are:
- It is an easier process and involves lower costs as compared to traditional marriages.
- The parties to a Court Marriage get the option of solemnizing the marriage in any way of their choice. For instance, two Hindus can solemnize their marriage through a Sikh Style wedding if they choose to.
- The married couple doesn’t have to reapply to the marriage officer for registration of the marriage. Registration of Court Marriage is itself a part of the process of Court Marriage.
- The marriage certificate received at the conclusion of the Court Marriage is deemed to be conclusive proof of the marriage between the parties and there is no necessity to prove it otherwise by any other evidence.
“Any marriage is done with the accordance of the Special Marriage Act, 1954 provisions is a legally valid marriage and is given a marriage registration certificate which can be presented as legal evidence before the court,” says Advocate Ankit Sharma.
Who is a Marriage Officer? Where does the Court Marriage take place?
A Marriage Officer is a judicial officer who officiates a Court Marriage, having all the powers of a civil court. Any proceeding held before a marriage officer would be considered as a judicial proceeding.
The Court Marriage has to take place at the office of a marriage officer or at such other place within a reasonable distance. Section 12 of the Special Marriage Act, 1954 entails the provision regarding the place of marriage.
Degree of prohibited relationship: Part-I
- Mother
- Father’s widow (step-mother)
- Mother’s mother
- Mother’s father’s widow (step-grandmother)
- Mother’s mother’s mother
- Mother’s mother’s father’s widow (step-great-grandmother)
- Mother’s father’s mother
- Mother’s father’s father’s widow (step-great-grandmother)
- Father’s mother
- Father’s father’s widow (step-grandmother)
- Father’s mother’s mother
- Father’s mother’s father’s widow (step-great-grandmother)
- Father’s father’s mother
- Father’s father’s father’s widow (step-great-grandmother)
- Daughter
- Son’s widow
- Daughter’s daughter
- Daughter’s son’s widow
- Son’s daughter
- Son’s son’s widow
- Daughter’s daughter’s daughter
- Daughter’s daughter’s son’s widow
- Daughter’s son’s daughter
- Daughter’s son’s son’s widow
- Son’s daughter’s daughter
- Son’s daughter’s son’s widow
- Son’s son’s daughter
- Son’s son’s son’s widow
- Sister
- Sister’s daughter
- Brother’s daughter
- Mother’s sister
- Father’s sister
- Father’s brother’s daughter
- Father’s sister’s daughter
- Mother’s sister’s daughter
- Mother’s brother’s daughter
Degree of prohibited relationship: Part-II
- Father
- Mother’s husband (step-father)
- Father’s father
- Father’s mother’s husband (step-grandmother)
- Father’s father’s father
- Father’s father’s mother’s husband (step-great-grandfather)
- Father’s mother’s father
- Father’s mother’s mother’s husband (step-great-grandfather)
- Mother’s father
- Mother’s mother’s husband (step-grandfather)
- Mother’s father’s father
- Mother’s father’s mother’s husband (step-great-grandfather)
- Mother’s mother’s father
- Mother’s mother’s mother’s husband(step-great-grandfather)
- Son
- Daughter’s husband
- Son’s son
- Son’s daughter’s husband
- Daughter’s son
- Daughter’s daughter’s husband
- Son’s son’s son
- Son’s son’s daughter’s husband
- Son’s daughter’s son
- Son’s daughter’s daughter’s husband
- Daughter’s son’s son
- Daughter’s son’s daughter’s husband
- Daughter’s daughter’s son
- Daughter’s daughter’s daughter’s husband
- Brother
- Brother’s son
- Sister’s son
- Mother’s brother
- Father’s brother
- Father’s brother’s son
- Father’s sister’s son
- Mother’s sister’s son
- Mother’s brother’s son