138 માં ઉલટ તપાસ વગર ની કરેલી સજા માન્ય છે. કેસ એકતરફી ના કેવાય. – ગુજરાત હાઇકોર્ટ –
નામદાર ગુજરાત હાઇકોર્ટ નું લેન્ડમાર્ક જજમેન્ટ – ગુજરાતી માં અને અંગ્રેજી માં –
R/SCR.A/6721/2023 CAV જજમેન્ટ તારીખ: 15/09/2023 અમદાવાદ ખાતે ગુજરાતની હાઈકોર્ટમાં આર/સ્પેશિયલ ફોજદારી અરજી નં. મંજૂરી અને સહી માટે 2023 નો 6721: માનનીય શ્રી. જસ્ટિસ સમીર જે. દવે મનોજ વાસુદેવ સોમપુરા વિરુદ્ધ ગુજરાત રાજ્ય દેખાવ: અરજદાર(ઓ) નંબર 1 માટે એમ.આર. આદિત્ય એ ગુપ્તા(7875) અરજદાર(ઓ) નંબર 1 માટે એમ.આર.મોહિત એ ગુપ્તા(8967) પ્રતિવાદી(ઓ) નંબર 2 માટે એમ.આર. જે.કે. શાહ એડી.એલ. પ્રતિવાદી(ઓ) માટે પબ્લિક પ્રોસિક્યુટર નંબર ચહેરો:માનનીય શ્રી. જસ્ટિસ સમીર જે. દવે તારીખ: 15/09/2023 CAV જજમેન્ટ ભારતના બંધારણની કલમ 226 અને 227 હેઠળ દાખલ કરાયેલી આ અરજીના માધ્યમથી સંહિતાની કલમ 482 સાથે વાંચવામાં આવેલફોજદારી કાર્યવાહી, અરજદારે 05.05.2023 ના રોજ વિદ્વાન અધિકની અદાલત દ્વારા પસાર કરાયેલા આદેશને રદ કરવાની અને બાજુ પર રાખવાની પ્રાર્થના કરી છે. ચીફ મેટ્રોપોલિટન મેજિસ્ટ્રેટ, કોર્ટ નં.34 (N.I.), અમદાવાદ 2014 ના ફોજદારી કેસ નં.1264 માં, જેમાં, અરજદાર, મૂળ આરોપી, હેઠળના ગુના માટે દોષિત ઠેરવવામાં આવ્યો છે. નેગોશિયેબલ ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ્સ એક્ટ, 1881 (ટૂંકમાં, “N.I. એક્ટ”) ના 138 અને છ મહિના માટે સાદી કેદની સજા અને વાર્ષિક 09% ના દરે વ્યાજ સાથે રૂ. 10 કરોડનું વળતર ચૂકવવાની સજા કરવામાં આવી છે. પ્રતિવાદી-મૂળ ફરિયાદી અને દોષિત રૂપે ત્રણ મહિનાના સમયગાળા માટે વધુ કેદ ભોગવવી પડશે. અહીં અરજદાર અને મે. રચના ગ્લોબલ એક્સકેવેશન લિ.એ S.M.E. પાસેથી રૂ.5 કરોડની કેશ ક્રેડિટ લોન અને રૂ.4.07 કરોડ અને રૂ.3.55 કરોડની ટર્મ લોન મેળવી હતી. પ્રતિવાદી-સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયાની શાખા, મહેસાણા. ત્યારબાદ, અરજદારે અત્રે જણાવ્યું હતું કે ફર્મ લોનની રકમ ચૂકવવામાં નિષ્ફળ રહી હતી. અરજદારે, ઉપરોક્ત પેઢીના અધિકૃત વ્યક્તિ તરીકે, પ્રતિવાદી બેંકની તરફેણમાં રૂ. 10 કરોડનો ચેક નં.00077 તારીખ 15.03.2014 જારી કર્યો હતો. જો કે, તે જ 18.03.2014 ના રોજ “અપૂરતા ભંડોળ” ના સમર્થન સાથે પરત કરવામાં આવ્યું હતું. યોગ્ય પ્રક્રિયાને અનુસર્યા પછી, પ્રતિવાદી બેંકે ફરિયાદ દાખલ કરી. 138 ના N.I. અરજદાર સામે અધિનિયમ કરો અને કહ્યું કે ફર્મ સમક્ષ મેટ્રોપોલિટન મેજિસ્ટ્રેટ કોર્ટ, અમદાવાદ, જે 2014 ના ફોજદારી કેસ નંબર 1264 તરીકે નોંધાયેલ છે. 2.1 અરજદારનું કહેવું છે કે ટ્રાયલ કોર્ટ સમક્ષની કાર્યવાહી એક્સ-પાર્ટી રીતે હાથ ધરવામાં આવી હતી કારણ કે અરજદારને પોતાનો બચાવ કરવાની પૂરતી તક આપવામાં આવી ન હતી અને તેથી, ભારતના બંધારણની કલમ 21 હેઠળ મૂળભૂત અધિકારની ખાતરી આપવામાં આવી હતી. ઉલ્લંઘન કર્યું હતું. જો કે, 05.05.2023 ના અયોગ્ય ચુકાદા અને હુકમ દ્વારા, ટ્રાયલ કોર્ટે 2014 ના ફોજદારી કેસ નં.1264 નો નિકાલ અરજદારને ઉપરોક્ત મુજબ દોષિત ઠેરવી અને સજા ફટકારીને કર્યો. આથી, આ અરજી. 3.1 તે અરજદાર માટે વિદ્વાન એડવોકેટ દ્વારા દર્શાવવામાં આવ્યું હતું કે શ્રી ગણેશ ભાનારકર નામના ફરિયાદીના પ્રતિનિધિ દ્વારા દાખલ કરાયેલ સરતપાસ – અરજદારના એડવોકેટ દ્વારા 22.02.2018 ના રોજ પ્રાપ્ત થઈ હતી. જો કે, ત્યારબાદ, ફરિયાદીનો પ્રતિનિધિ બદલાઈ ગયો હતો અને ફરિયાદીના નવા પ્રતિનિધિ શ્રી પ્રદિપ પટેલે 13.01.2020 ના રોજ બીજી સરતપાસ દાખલ કરી હતી. શ્રી પ્રદિપ પટેલ 06.08.2021 ના રોજ નિવૃત્ત થયા હતા અને ફરિયાદીએ અન્ય પ્રતિનિધિનું નામ આપવા માટે સમય માંગ્યો હતો પરંતુ એવું કોઈ નામ આપવામાં આવ્યું ન હતું. આમ, શ્રી પ્રદિપ પટેલે દાખલ કરેલ એક્ઝામિન- પણ નિરર્થક બની ગયા હતા અને તે મુજબ, એવી રજૂઆત કરવામાં આવી હતી કે રેકર્ડ પર ફરિયાદીનો કોઈ સરતપાસ -મુખ્ય નથી. વધુમાં એવી રજૂઆત કરવામાં આવી હતી કે ફરિયાદીની ઊલટતપાસ કરવાનો અરજદારનો અધિકાર 20.06.2019ના રોજ બંધ કરવામાં આવ્યો હતો અને ત્યાર બાદ તેને ખોલવામાં આવ્યો ન હતો. 3.2 અરજદારના વિદ્વાન એડવોકેટે રજૂઆત કરી કે ટ્રાયલ કોર્ટે Cr.P.C.ની કલમ 313 ની જોગવાઈઓના સંપૂર્ણ ભંગમાં વધુ નિવેદન (F.S.) ના તબક્કાને બંધ કરવામાં કાયદામાં અને તથ્યોમાં ભૂલ કરી છે. એવી દલીલ કરવામાં આવી હતી કે વધુ નિવેદનના તબક્કાના આવા બંધ થવાથી ટ્રાયલ રદબાતલ થઈ જશે કારણ કે ટ્રાયલમાં આરોપીના વધુ નિવેદનનો અધિકાર એ કાયદા હેઠળ આરોપીને આપવામાં આવેલ મૂલ્યવાન કાનૂની અધિકાર છે. આવો અધિકાર ત્યારે જ બંધ થઈ શકે જ્યારે આરોપી ફરાર હોય અથવા જ્યારે તેની અંગત હાજરી હોય કોર્ટ દ્વારા આરોપીને છૂટા કરવામાં આવે છે પરંતુ, જ્યારે આરોપી ટ્રાયલ દરમિયાન ખૂબ જ ઉપલબ્ધ હોય છે, ત્યારે વધુ નિવેદનનો અધિકાર બંધ કરી શકાતો નથી. 3.3 એ ધ્યાન દોરવામાં આવ્યું હતું કે ટ્રાયલ કાર્યવાહીમાં, અરજદાર-આરોપી તમામ ઉપલબ્ધ હતા અને ક્યારેય ફરાર ન હતા. જો ટ્રાયલ કોર્ટનું માનવું હતું કે અરજદાર હાજર રહ્યો નથી અથવા ઉપલબ્ધ નથી, તો તેણે અરજદાર સામે વોરંટ જારી કરવું જોઈએ; જો કે, આવા કોઈ પગલાં લેવામાં આવ્યા ન હતા અને તરત જ અરજદારના વધુ નિવેદનનો તબક્કો બંધ થઈ ગયો હતો, જે ગેરકાયદેસર અને ભૂલભરેલું છે. એવી જોરદાર દલીલ કરવામાં આવી હતી કે Cr.P.C.ની કલમ 313 હેઠળ આરોપીઓની સરતપાસ નું કોઈ વિતરણ થઈ શકે નહીં. અને તે મુજબ, એવી વિનંતી કરવામાં આવી હતી કે Cr.P.C.ની કલમ 313 હેઠળ અરજદારનો મૂલ્યવાન અધિકાર. ઉલ્લંઘન કરવામાં આવ્યું છે. 3.4 અરજદારના વિદ્વાન એડવોકેટે રજૂઆત કરી હતી કે ટ્રાયલ કોર્ટે અરજદાર-આરોપીની ગેરહાજરીમાં 05.05.2023 ના રોજ દોષિત ચુકાદો અને દોષિત ઠેરવવા અને સજાનો આદેશ આપ્યો છે. કોર્ટનું ધ્યાન કલમ 353 Cr.P.C.ની જોગવાઈ તરફ દોરવામાં આવ્યું હતું. જ્યારે કોર્ટ દ્વારા ચુકાદો આપવામાં આવે ત્યારે આરોપીની હાજરી જરૂરી છે તે દર્શાવવા માટે. જો કે, હાલના કેસમાં, આરોપીની ગેરહાજરીમાં અસ્પષ્ટ ચુકાદો આપવામાં આવે છે અને આમ,કલમ 353 સીઆરપીસીની ફરજિયાત જોગવાઈ ઉલ્લંઘન પણ કરવામાં આવ્યું છે. તદનુસાર, 05.05.2023 ના અસ્પષ્ટ ચુકાદા અને આદેશને રદબાતલ કરવા અને બાજુ પર રાખવા અને અરજદાર-આરોપીના વધુ નિવેદનના તબક્કામાંથી ટ્રાયલ ચલાવવા ટ્રાયલ કોર્ટને નિર્દેશ આપવા વિનંતી કરવામાં આવી હતી. 3.5 અરજદારના વિદ્વાન એડવોકેટે છેલ્લે રજૂઆત કરી હતી કે અરજદાર પાસે રિટ અધિકારક્ષેત્ર હેઠળ આ કોર્ટનો સંપર્ક કરવા સિવાય કાયદા હેઠળ અન્ય કોઈ સમાન અસરકારક ઉપાય ઉપલબ્ધ નથી. Cr.P.C.ના 313 હેઠળ તેનું વધુ નિવેદન નોંધવા માટે અરજદારનો મૂળભૂત અધિકાર. કોઈપણ તક આપ્યા વિના બંધ કરવામાં આવ્યું હતું અને જો કે તે અજમાયશ દરમિયાન ખૂબ જ ઉપલબ્ધ હતો. વધુમાં, અરજદારની ગેરહાજરીમાં કલમ 353 Cr.P.C.ની જોગવાઈના ઘોર ઉલ્લંઘનમાં દોષિત ચુકાદો અને દોષિત ઠેરવવાનો આદેશ આપવામાં આવ્યો હતો. તદુપરાંત, N.I.ની 138 હેઠળની સૂચના. અરજદાર-આરોપીના સાચા સરનામે અધિનિયમ પહોંચાડવામાં આવ્યો ન હતો. એવી રજૂઆત કરવામાં આવી હતી કે કેસના તથ્યો અને સંજોગોમાં, આ કોર્ટને રિટ અધિકારક્ષેત્રનો ઉપયોગ કરવાની સત્તા છે અને વૈકલ્પિક ઉપાયની ઉપલબ્ધતા રિટ અધિકારક્ષેત્રની કવાયતમાં અવરોધ તરીકે કામ કરતી નથી કારણ કે અરજદારનો મૂળભૂત અધિકાર છે. ઉલ્લંઘન કર્યું છે અને દોષિત ચુકાદો અને દોષિત ઠેરવવાનો હુકમ પસાર કરતી વખતે કુદરતી ન્યાયની નિષ્ફળતા છે. (a) ઉત્તર પ્રદેશ રાજ્ય વિ. મોહમ્મદ નૂહ, AIR 1958 SC 86. (b) વ્હર્લપૂલ કોર્પોરેશન વિ. રજિસ્ટ્રાર ઑફ ટ્રેડ માર્ક્સ, મુંબઈ અને અન્ય, (1998) 8 SCC 01. (c) પંજાબ સ્ટેટ વેરહાઉસિંગ કોર્પોરેશન, ફરીદકોટ વિ. શ્રી દુર્ગા જી ટ્રેડર્સ એન્ડ અન્ય, (2011) 14 SCC 615. (d) વિજય અને અન્ય વિ. મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય અને અન્ય, (2017) 13 SCC 317. (e) આસિસ્ટન્ટ કમિશનર ઓફ સ્ટેટ ટેક્સ એન્ડ અન્ય વિ. કોમર્શિયલ સ્ટીલ લિમિટેડ, 2021 SCC ઓનલાઈન SC 884. 4.1 અરજદાર-આરોપીના વિદ્વાન વકીલે પણ નીચેના નિર્ણયો પર આધાર રાખ્યો; (a) G.H.ના કેસમાં કર્ણાટકની માનનીય હાઈકોર્ટનો ચુકાદો અબ્દુલ કાદરી વિ. મોહમ્મદ ઈકબાલ અને અન્ય, 2002 SCC ઓનલાઈન કાર 1478. (b) રમેશ કુમાર વિ. ઝારખંડ રાજ્ય, 2021 SCC ઓનલાઈન ઝાર 565 ના કેસમાં રાંચી ખાતે માનનીય હાઈકોર્ટ ઓફ ઝારખંડનો ચુકાદો. (c) બસવરાજ આર. પાટીલ અને અન્ય વિ. કર્ણાટક રાજ્ય અને અન્યના કેસમાં સર્વોચ્ચ અદાલતનો ચુકાદો, (2000) 8 SCC 740. (d) મોહમ્મદના કેસમાં સર્વોચ્ચ અદાલતનો ચુકાદો. સુકુર અલી વિ. આસામ રાજ્ય, (2011) 4 SCC 729. (e) નૂર મોહમ્મદ વિ. ખુર્રમ પાશાના કેસમાં સર્વોચ્ચ અદાલતનો ચુકાદો, AIR 2022 SC 3592. જે અરજદારના ન્યાયી ટ્રાયલ મેળવવાના મૂળભૂત અધિકારનું ઉલ્લંઘન કરે છે. વધુમાં, કથિત અધિકારને બંધ કર્યા પછી, તેની ગેરહાજરીમાં ટ્રાયલ આગળ ધપાવવામાં આવી હતી અને આખરે, દોષિત ચુકાદો અને દોષિત ઠેરવવાનો અને સજાનો હુકમ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો. 03.04.2014 અને તે આરોપી નં.1-કંપનીના સરનામે યોગ્ય રીતે આપવામાં આવ્યું હતું. જો કે, તે 05.04.2014 ના રોજ “ડાબે” ના સમર્થન સાથે પરત કરવામાં આવ્યું હતું જ્યારે તેને આરોપી નંબર 2, એટલે કે અહીં અરજદારના આપેલા સરનામે આપવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો હતો. ઉપરોક્ત વૈધાનિક નોટિસના જવાબમાં, કોઈ જવાબ આપવામાં આવ્યો ન હતો કે આરોપી દ્વારા કોઈ ચુકવણી કરવામાં આવી ન હતી. લેવામાં આવ્યો છે. Cr.P.C ના 313 અગાઉની તારીખે નોંધાયેલ અને પર્યાપ્ત તકો હોવા છતાં ફરિયાદીની ઊલટતપાસ ન કરવી, અરજદાર દ્વારા લેવાયેલ ઇરાદાપૂર્વકનો અથવા સ્વૈચ્છિક નિર્ણય હતો. આંતરરાજ્યમાં, એવું સૂચવવા જેવું કંઈ નથી કે અરજદાર અથવા તેના એડવોકેટે ટ્રાયલ કોર્ટને વિનંતી કરતી કોઈપણ અરજી દાખલ કરી હોય અને તેને તેના વધુ નિવેદનને રેકોર્ડ કરવાની તક આપે. Cr.P.C ના 313 અથવા ફરિયાદીની ઊલટતપાસ હાથ ધરવા. અરજદાર તે તારીખ પછી વિસ્મૃતિમાં ગયો જ્યારે તેનું વધુ નિવેદન u/s. Cr.P.C ના 313 પર આવ્યા રેકોર્ડ કરી શકાય પરંતુ તે પ્રદર્શિત થઈ શકે તે પહેલા. તેથી, ટ્રાયલ કોર્ટ પાસે અરજદારની ગેરહાજરીમાં ટ્રાયલ ચલાવવા સિવાય બીજો કોઈ વિકલ્પ બચ્યો ન હતો, જેણે ઇરાદાપૂર્વક અથવા સ્વેચ્છાએ ટ્રાયલ કાર્યવાહી ટાળવાનું પસંદ કર્યું હતું. આ સંજોગોમાં, અરજદારના વિદ્વાન એડવોકેટની દલીલ મુજબ, અરજદાર સામે ટ્રાયલ કોર્ટ દ્વારા કોઈ વોરંટ જારી કરવાનું કોઈ કારણ નહોતું. વધુમાં, અરજદારે તેના બચાવમાં કોઈ પુરાવા રજૂ કર્યા ન હતા અથવા મૌખિક અથવા લેખિતમાં કોઈ રજૂઆત કરી ન હતી. “7.1 આ તબક્કે, 1997 (1) GLR 638 માં નોંધાયેલ હરિવલ્લભ પરીખ વિ. ગુજરાત રાજ્યના કેસમાં આ કોર્ટના નિર્ણયમાં, આ કોર્ટે નીચે મુજબ અવલોકન કર્યું છે: “14. રાખવાથી કે કલમ હેઠળ અરજી Cr.P.C ના 438 ઉપરોક્ત માટે જાળવવા યોગ્ય છે હદ, કલમ 226 હેઠળ અરજી ભારતનું બંધારણ જાળવી શકાતું નથી. આ કોર્ટ અને સર્વોચ્ચ અદાલતે વારંવાર કહ્યું છે કે જ્યાં પણ અસરકારક વૈકલ્પિક ઉપાય ની કલમ 226 અથવા 227 ની જોગવાઈઓ ઉપલબ્ધ છે ભારતનું બંધારણ ઘડી શકાતું નથી. ત્યાં છે આ કોર્ટનો સંપર્ક કરવાની વધતી જતી વૃત્તિ ભારતના બંધારણની કલમ 226 હેઠળ એ હકીકત હોવા છતાં કે ત્યાં એક ઉપાય ઉપલબ્ધ છે સિવિલ પ્રોસિજર કોડ અથવા ફોજદારી હેઠળ પ્રક્રિયા કોડ. જો કોર્ટ આદર સાથે પ્રશ્ન કરે ને ધ્યાનમાં રાખીને અરજીની જાળવણીક્ષમતા માટે C.P.C હેઠળ વૈકલ્પિક ઉપાય ઉપલબ્ધ છે. અથવા Cr.P.C. અરજીની સારવાર માટે એક પ્રાસંગિક પ્રાર્થના કરવામાં આવે છે હેઠળ ઉપલબ્ધ વૈકલ્પિક જોગવાઈઓ હેઠળ C.P.C. અથવા Cr.P.C. હવે સમય આવી ગયો છે કે, માં આવા કેઝ્યુઅલ અભિગમને દૂર કરવા માટે, જેમ કે પ્રાર્થના માત્ર માંગવા માટે ન કરવી જોઈએ. માં દુર્ગા પ્રસાદ વિ. નવીનચંદ્રને સર્વોચ્ચ અદાલતે છે નોંધ્યું કે જ્યારે પ્રવેશ માટે મામલો આવ્યો, કોર્ટે વિદ્વાન વકીલને પૂછ્યું કે કેવી રીતે રિટ પિટિશન જાળવવા યોગ્ય છે. હંમેશની જેમ, સમય બાબતે અભ્યાસ કરવા માંગ કરી હતી. મુલતવી રાખેલ પર તારીખ, વકીલે દલીલ કરી હતી કે ત્યાં ત્રણ છે C.P.C. હેઠળ અપીલકર્તા માટે ખુલ્લા ઉપાયો, કલમ 96 અથવા અપીલ હેઠળ અપીલ કરવાનો અધિકાર ઓર્ડર 43 હેઠળ કલમ 104 અથવા પુનરાવર્તન સાથે વાંચો C.P.C.ની કલમ 115 હેઠળ તે અંગે દલીલ કરવામાં આવી હતી કે, કારણ કે બાબત ચારની અંદર આવતી નથી ત્રણ ઉપાયોનો ખૂણો, અપીલકર્તા બાકી હતો ઉચ્ચનો સંપર્ક કરવા સિવાય અન્ય કોઈ ઉપાય નથી ભારતના બંધારણની કલમ 226 હેઠળ કોર્ટ. અદાલતે શોધી કાઢ્યું કે અસ્પષ્ટ આદેશ ન હતો કલમ 96 હેઠળ અથવા ઓર્ડર હેઠળ અપીલ કરી શકાય છે C.P.C ની કલમ 104 સાથે 43 વાંચો. પરંતુ હજુ પણ પુનરાવર્તન જાળવવા યોગ્ય હતું અને શું ઓર્ડર કરી શકે છે સંશોધિત કરવામાં આવશે કે નહીં, તે ધ્યાનમાં લેવાનો વિષય છે ગુણવત્તા પર હાઇકોર્ટ દ્વારા. સર્વોચ્ચ અદાલતે યોજી હતી કે કલમ 226 હેઠળની અરજી ન હતી વૈકલ્પિક ઉપાય પસાર કરીને જાળવી શકાય છે C.P.C.ની કલમ 115 હેઠળ ઉપલબ્ધ છે. બાર જો કેસ હોય તો કલમ 18 આડે આવશે નહીં મર્યાદિત હદ સુધી ન્યાયિક ચકાસણી માટે કહે છે ઉપર દર્શાવેલ છે. સેશન્સ જજની કોર્ટ. તે સાચું છે કે ઉચ્ચ કોર્ટ અને સેશન્સ કોર્ટના જજ પાસે છે ની કલમ 438 હેઠળ સમવર્તી અધિકારક્ષેત્ર Cr.P.C. ધરપકડ કરનાર વ્યક્તિને જામીન આપવા માટે ધરપકડ પરંતુ સગવડને ધ્યાનમાં રાખીને, સરળ અને કોર્ટની અસરકારક કામગીરી, તે હંમેશા છે ઇચ્છનીય છે કે, પ્રથમ કિસ્સામાં, એપ્લિકેશન સેશન્સ જજની કોર્ટમાં કરવામાં આવે છે, અન્યથા, જો કલમ 438 હેઠળ તમામ અરજીઓ દાખલ કરવામાં આવી હોય સીધા હાઈકોર્ટ સમક્ષ પોલીસના કાગળો વિવિધ ભાગોમાંથી બોલાવવા પડશે રાજ્યના, સમગ્ર પોલીસ તંત્રને મુકીને માટે માત્ર હાઇકોર્ટના નિકાલ પર કલમ 438 હેઠળ અરજી પર વિચારણા. ચાલુ બીજી બાજુ, જો અરજદાર કોર્ટમાં જાય સેશન્સ જજ જેમના અધિકારક્ષેત્રમાં કેસ છે નોંધાયેલ છે, પોલીસ કાગળો ઝડપથી થઈ શકે છે ઉપલબ્ધ કરાવ્યું. સરકારી વકીલ અને પોલીસ અસરકારક રીતે અને ઝડપથી મદદ કરી શકશે હેઠળની અરજીની વિચારણામાં કોર્ટ Cr.P.C.ની કલમ 438 કેસમાં જામીન અરજી નામંજૂર કરવામાં આવે છે અને મામલો આવે છે હાઈકોર્ટ, હાઈકોર્ટ માટે ફાયદાકારક રહેશે કોર્ટ માત્ર સંપૂર્ણ હકીકતો જ નહીં પરંતુ સેશન્સ જજના મંતવ્યો. આ જોતાં, સારું લગભગ તમામ હાઈકોર્ટમાં સ્થાપિત પ્રથા છે કે કલમ 438 હેઠળ અરજીની બાબતમાં અથવા Cr.P.C ના 439 માટે પક્ષ પ્રથમ અભિગમ સેશન્સ જજની કોર્ટ. આમ, મારી દૃષ્ટિએ, કલમ હેઠળ જામીન અરજી દાખલ કરવાની પ્રથા Cr.P.C ના 438 અથવા 439 સીધા ઉચ્ચ પર આવી ફાઇલિંગનો આશરો લીધા વિના કોર્ટ કોર્ટ ઓફ સેશન્સ સમક્ષ અરજી કરવી જોઈએ નહીં જ્યાં સુધી અપવાદરૂપ ન હોય ત્યાં સુધી પરવાનગી આપવામાં આવશે અનિવાર્ય સંજોગો.” (sic) સારો કાયદો હોવા છતાં, આ કેસના તથ્યો અને સંજોગોમાં અરજદારને કોઈપણ મદદ કરશે. તેથી, અરજી, યોગ્યતાઓથી વંચિત હોવાથી, નામંજૂર થવાને પાત્ર છે. (સમીર જે. દવે, જે) પ્રવિણ કરુણન R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 IN THE HIGH COURT OF GUJARAT AT AHMEDABAD R/SPECIAL CRIMINAL APPLICATION NO. 6721 of 2023 FOR APPROVAL AND SIGNATURE: HONOURABLE MR. JUSTICE SAMIR J. DAVE ========================================================== MANOJ VASUDEV SOMPURA Versus STATE OF GUJARAT ========================================================== Appearance: MR ADITYA A GUPTA(7875) for the Applicant(s) No. 1 MR MOHIT A GUPTA(8967) for the Applicant(s) No. 1 for the Respondent(s) No. 2 MR JK SHAH ADDL. PUBLIC PROSECUTOR for the Respondent(s) No. 1 ========================================================== CORAM:HONOURABLE MR. JUSTICE SAMIR J. DAVE Date : 15/09/2023 CAV JUDGMENT Page 1 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 Criminal Procedure, the petitioner has prayed to quash and set aside the order dated 05.05.2023 passed by the Court of learned Addl. Chief Metropolitan Magistrate, Court No.34 (N.I.), Ahmedabad in Criminal Case No.1264 of 2014 whereby, the petitioner, original accused, has been convicted for the offence u/s. 138 of the Negotiable Instruments Act, 1881 (for short, “the N.I. Act”) and has been sentenced to undergo simple imprisonment for six months and to pay compensation of Rs.10 Crores along with interest at the rate of 09% per annum to the respondent-original complainant and in default to undergo further imprisonment for a period of three months. The petitioner herein and M/s. Rachana Global Excavation Ltd. had availed Cash Credit Loan of Rs.5 Crores and Term Loans of Rs.4.07 Crores and Rs.3.55 Crores from S.M.E. Branch, Mehesana of respondent-State Bank of India. Subsequently, the petitioner herein and said Firm had failed to repay the amount of loans. The petitioner herein, as authorized person of the said Firm, issued Cheque No.00077 dated 15.03.2014 of Rs.10 Crores in favour of the respondent Bank. However, the same got returned on 18.03.2014 with the endorsement of “insufficient funds”. After following due process, the respondent Bank filed complaint u/s. 138 of N.I. Act against the petitioner herein and said Firm before the Page 2 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 Metropolitan Magistrate Court, Ahmedabad, which was registered as Criminal Case No.1264 of 2014. 2.1 It is the say of the petitioner that the proceedings before the trial Court were conducted in an ex-parte manner inasmuch as the petitioner was not granted sufficient opportunity to defend himself and hence, the Fundamental Right guaranteed under Article 21 of the Constitution of India stood violated. However, by way of the impugned judgment and order dated 05.05.2023, the trial Court disposed of Criminal Case No.1264 of 2014 by convicting and sentencing the petitioner herein as aforesaid. Hence, this petition. 3.1 It was pointed out by learned advocate for the petitioner Page 3 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 that the examination-in-chief filed by the representative of the complainant named Mr. Ganesh Bhanarkar was received by the advocate of the petitioner on 22.02.2018. However, thereafter, the representative of the complainant had changed and the new representative of the complainant named Mr. Pradip Patel filed another examination-in-chief on 13.01.2020. Even said Mr. Pradip Patel had retired on 06.08.2021 and the complainant had sought time to give name of another representative but no such name was provided. Thus, the examination-in-chief filed Mr. Pradip Patel had also become redundant and it was, accordingly, submitted that there was no examination-in-chief of the complainant on record. It was further submitted that the right of the petitioner to cross examine the complainant was closed on 20.06.2019 and thereafter, the same was not opened. 3.2 Learned advocate for the petitioner submitted that the trial Court has erred in law and on facts in closing the stage of Further Statement (F.S.) in complete breach of the provisions of section 313 of Cr.P.C. It was contended that such closure of the stage of Further Statement would render the trial void inasmuch as the right of Further Statement of accused in a trial is a valuable legal right provided to the accused under the law. Such right could be closed only when the accused is absconding or when the personal appearance of Page 4 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 accused is dispensed with by the Court but, when the accused is very much available during the trial, the right of Further Statement could not be closed. 3.3 It was pointed out that in the trial proceedings, the petitioner-accused was all throughout available and was never absconding. If the trial Court was of the view that the petitioner was not remaining present or was not available, then it ought to have issued Warrant against the petitioner; however, no such steps were taken and straightaway the stage of Further Statement of the petitioner came to be closed, which is illegal and erroneous. It was vehemently contended that there can be no dispensation of examination of accused under section 313 of Cr.P.C. and accordingly, it was urged that valuable right of the petitioner under section 313 of Cr.P.C. has been violated. 3.4 Learned advocate for the petitioner submitted that the trial Court has delivered the impugned judgment and order of conviction and sentence dated 05.05.2023 in the absence of the petitioner-accused. Attention of the Court was drawn to the provision of section 353 Cr.P.C. to point out that presence of the accused is necessary when a judgment is delivered by the Court. However, in the present case, the impugned judgment is delivered in the absence of the accused and thus, the Page 5 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 mandatory provision of section 353 Cr.P.C. has also been violated. It was, accordingly, urged to quash and set aside the impugned judgment and order dated 05.05.2023 and to direct the trial Court to conduct trial from the stage of Further Statement of the petitioner-accused. 3.5 Learned advocate for the petitioner lastly submitted that the petitioner has no other alternative equally efficacious remedy available under law except approaching this Court under the writ jurisdiction. The fundamental right of the petitioner to get his Further Statement recorded u/s.313 of Cr.P.C. was closed without affording any opportunity and though he was very much available during the trial. Further, the impugned judgment and order of conviction was delivered in the absence of the petitioner in gross violation of the provision of section 353 Cr.P.C. Moreover, the Notice u/s.138 of N.I. Act was not delivered at the correct address of the petitioner-accused. It was submitted that in the facts and circumstances of the case, this Court has the powers to exercise writ jurisdiction and that the availability of alternative remedy does not operate as a bar to the exercise of writ jurisdiction since the fundamental right of the petitioner has been violated and there is a failure of natural justice while passing the impugned judgment and order of conviction. Page 6 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 (a) The State of Uttar Pradesh v. Mohammad Nooh, AIR 1958 SC 86. (b) Whirlpool Corporation v. Registrar of Trade Marks, Mumbai and others, (1998) 8 SCC 01. (c) Punjab State Warehousing Corporation, Faridkot v. Shree Durga Ji Traders and Others, (2011) 14 SCC 615. (d) Vijay and Another v. State of Maharashtra and Another, (2017) 13 SCC 317. (e) Assistant Commissioner of State Tax and Others v. Commercial Steel Limited, 2021 SCC OnLine SC 884. 4.1 Learned advocate for the petitioner-accused also placed reliance upon the following decisions; (a) The judgment of Hon’ble High Court of Karnataka in the case of G.H. Abdul Kadri v. Mohammed Iqbal and others, 2002 SCC OnLine Kar 1478. Page 7 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 (b) The judgment of Hon’ble High Court of Jharkhand at Ranchi in the case of Ramesh Kumar v. State of Jharkhand, 2021 SCC OnLine Jhar 565. (c) The judgment of Apex Court in the case of Basavaraj R. Patil and others v. State of Karnataka and others, (2000) 8 SCC 740. (d) The judgment of Apex Court in the case of Mohd. Sukur Ali v. State of Assam, (2011) 4 SCC 729. (e) The judgment of Apex Court in the case of Noor Mohammed v. Khurram Pasha, AIR 2022 SC 3592. Page 8 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 was justified in passing the impugned judgment and order. Thus, it was urged to dismiss the petition. Page 9 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 which violated the Fundamental Right of the petitioner to get a fair trial. Further, after closure of said right, trial was proceeded in his absence and ultimately, the impugned judgment and order of conviction and sentence came to be passed. Page 10 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 03.04.2014 and the same was duly served at the address of accused No.1-Company. However, the same was returned on 05.04.2014 with the endorsement of “left” when it was attempted to be served at the given address of accused No.2, i.e. the petitioner herein. In response to the aforesaid statutory Notice, no reply was given nor any payment was made by the accused. Page 11 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 granted to the petitioner to conduct the cross-examination of the complainant. However, it appears that the petitioner had not availed of any of the opportunities provided by the trial Court to conduct cross-examination of the complainant. The trial Court had even imposed costs upon the petitioner for getting his right to conduct cross-examination of the complainant re-opened but, even thereafter, the petitioner had not availed of the opportunity to cross-examine the complainant for reasons best known to him. Further, the petitioner had not produced any evidence in his defence nor had submitted any oral / written arguments or had examined any witness in his defence. Page 12 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 be recorded but before it could be exhibited. Therefore, the trial Court was left with no other option but to conduct the trial in the absence of the petitioner, who had deliberately or voluntarily chosen to evade the trial proceedings. Under these circumstances, there was no reason for the trial Court to issue any warrant against the petitioner, as contended by learned advocate for the petitioner. Moreover, the petitioner had not produced any evidence in his defence or had made any submissions either oral or in writing. “7.1 At this stage, in a decision of this Court in case of Harivallabh Parikh v. State of Gujarat reported in 1997 (1) GLR 638, this Court has observed as under: “14. Having held that an application under Section 438 of the Cr.P.C. is maintainable to the aforesaid extent, a petition under Article 226 of the Constitution of India would not be maintainable. this Court and the Apex Court have repeatedly said that wherever efficacious alternate remedy available, the provisions of Article 226 or 227 of the Constitution of India cannot be evoked. There is Page 13 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 a growing tendency of approaching to this Court under Article 226 of the Constitution of India inspite of the fact that there is a remedy available under the Civil Procedure Code or Criminal Procedure Code. If the Court questions with respect to the maintainability of the petition in view of the alternate remedy available under the C.P.C. or Cr.P.C. a casual prayer is made to treat the petition under the alternate provisions available under the C.P.C. or Cr.P.C. Now the time has come that, in order to overcome such casual approach, such prayer should not be entertained just for asking. In Durga Prasad v. Navinchandra the Apex Court has noted that when the matter came up for admission, the Court asked the learned Counsel as to how the writ petition is maintainable. As usual, the time was sought to study the matter. On the adjourned date, the Counsel contended that there are three remedies open to the appellant under the C.P.C., the right of appeal under Section 96 or appeal under Order 43 read with Section 104 or a revision under Section 115 of the C.P.C. It was contended that, as the matter does not fall within the four corners of the three remedies, the appellant was left to no other remedy except to approach the High Court under Article 226 of the Constitution of India. The Court found that the impugned order was not appealable either under Section 96 or under Order 43 read with Section 104 of C.P.C. but still the revision was maintainable and whether order could be revised or not, that is a matter to be considered by the High Court on merits. The Apex Court held that the petition under Article 226 was not maintainable by passing the alternate remedy available under Section 115 of the C.P.C. The bar of Section 18 will not come in the way if the case calls for judicial scrutiny to the limited extent Page 14 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 indicated above. the High Court under Section 438 of the Cr.P.C. for anticipatory bail directly without approaching to the Court of Sessions Judge. It is true that the High Court and the Court of Sessions judge have concurrent jurisdiction under Section 438 of the Cr.P.C. for grant of bail to person apprehending the arrest. But considering the convenience, smooth and effective functioning of the Court, it is always desirable that, at the first instance, the application is made to the Court of Sessions Judge, otherwise, if all the applications under Section 438 are filed before the High Court directly, the police papers will have to be summoned from the various parts of the State, putting the entire police machinery only at the disposal of the High Court for consideration of application under Section 438. On the other hand, if the applicant moves to the Court of Sessions Judge within whose jurisdiction the case has been registered, police papers can be quickly made available. The Public Prosecutor and the police will be able to effectively and quickly assist the Court in consideration of an application under Section 438 of the Cr.P.C. In case the bail application is rejected and the matter comes to the High Court, it would be advantageous for the High Court to not only know the full facts but also the views of the Sessions Judge. In view of this, well established practice in almost all the High Courts is that in the matter of application under Section 438 or 439 of Cr.P.C. the party first approach to the Court of the Sessions Judge. Thus, in my view, the practice of filing the bail application under Section 438 or 439 of the Cr.P.C. straightaway to the High Court without resorting to filing of such applications before the Court of Sessions should not Page 15 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 be permitted unless there are exceptional and compelling circumstances.” (sic) Page 16 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023 R/SCR.A/6721/2023 CAV JUDGMENT DATED: 15/09/2023 though being good law, would be of any assistance to the petitioner in the facts and circumstances of this case. Hence, the petition, being devoid of merits, deserves to be rejected. (SAMIR J. DAVE,J) PRAVIN KARUNAN Page 17 of 17 Downloaded on : Tue Sep 19 08:19:32 IST 2023